به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، «فواد شهبازوف» مطلب خود را که مربوط به مشارکت سه جانبه ایران، هند و ارمنستان را در وبگاه کالیبر منتشر کرد که در آن آمده است: در ماه آوریل 2023، معاونان وزرای خارجه ایران، ارمنستان و هند یک گفت‌و‌گو از رایزنی‌های سیاسی در ایروان برای تلاش تقویت قالب سه‌جانبه همکاری با یکدیگر در آینده برگزار کردند.
تشکیل این قالب سه‌جانبه چندین پیامد استراتژیک کلیدی دارد که می‌تواند تعادل ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی را مختل کند.
گفت‌وگوهای سه‌جانبه بین دولت‌ها در بحبوحه یک دوره تشدید شدید است، زیرا رقیب اصلی ارمنستان، آذربایجان و ترکیه نیز در سال‌های اخیر همکاری‌های خود را تشدید کرده‌اند.
بنابراین، همکاری رو به رشد ایران، ارمنستان و هند را می‌توان بخشی از تلاش تهران برای بازگرداندن توازن قوای خود در قفقاز جنوبی پس از جنگ قره‌باغ در سال 2020، بین آذربایجان و ارمنستان دانست.
نتایج جنگ به آذربایجان دست برتر را از نظر برتری نظامی داد و از آن طرف نیز ارمنستان با بی‌ثباتی سیاسی و خشونت بسیار زیادی در داخل مواجه شد.
از آنجایی که ارمنستان با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند، از جمله ادامه مذاکرات صلح بر سر قره‌باغ، حفظ ثبات داخلی و بقای تقابل روسیه-غرب، نیاز شدیدی به ارزیابی مجدد سیاست خارجی، دفاعی و امنیتی ارمنستان وجود دارد.
طرح‌های قدیمی دیگر جواب نمی‌دهند و ایروان باید به‌دنبال شرکا و مشارکت‌های جدیدی باشد؛ در این راستا، ارمنستان در توسعه شکل‌های همکاری دوجانبه و چندجانبه، بسیار از آذربایجان عقب است؛ در آن‌طرف مرزها، آذربایجان با مشارکت‌های آذربایجان-گرجستان-ترکیه، آذربایجان-ترکیه-پاکستان، آذربایجان-قزاقستان-ازبکستان و آذربایجان-روسیه-ایران؛ بسیار از ارمنستان جلوتر قرار دارد.
تا قبل از این نشست، مشارکت‌های منطقه‌ای ارمنستان به شکل‌های ارمنستان-روسیه، ارمنستان-یونان، ارمنستان-قبرس و ارمنستان-ایران محدود می‌شد که چشم‌انداز بسیار کمی داشت.
اما با اضافه شدن همکاری هم‌زمان با هند و ایران به ارمنستان، چشم‌اندازهای جدیدی به او ارائه می‌شود، زیرا هر دو کشور به ارمنستانی قوی علاقه‌مند هستند و مخالف تسلط ترکیه بر قفقاز جنوبی هستند.
نکته قابل‌توجه، مواضع سرسخت ضد ترکی و ضد آذربایجانی ایران در دوره پس از جنگ است، روابط تهران و باکو بسیار تیره است و البته این دلایل، شراکت تهران و ایروان را عمیق‌تر کرده، ایران ناگزیر به ضامن اصلی امنیت ارمنستان تبدیل شد.
در حالی که حامی امنیتی او، روسیه، به خاطر جنگ در اوکراین و شورش اخیر سازمان‌دهی‌‌شده توسط واگنر، بسیار پریشان شده بود.
روابط چندجانبه بین سه کشور قوی بوده است و در زمان‌های اخیر تعاملات بسیاری در سطح بالا صورت گرفته است.
وزیران خارجه، وزیر دفاع ارمنستان از هند دیدن کردند و افراد سرشناس بسیار دیگری در ماهای متوالی در هند دیدارهایی داشتند.
مشارکت نزدیک با هند و ایران، افق‌های جدیدی را به روی ارمنستان می‌گشاید تا مشارکت خود را در پروژه‌های ترانزیتی تقویت کند و این پروژه‌های ترانزیتی شامل مسیرهای تجاری شمال-جنوب و مسیرهای تجاری خلیج‌فارس-دریای سیاه است که ایران از سال 2016، نقش بسیار محوری در ایجاد مسیرهای ترانزیتی به منطقه دریای سیاه ایفا کرده است.
در نتیجه شرایط موجود، ایران امیدوار است به‌عنوان بخشی از رویکرد متوازن سیاست خارجی خود، با استفاده صریح از مسیرهای تجاری شمال-جنوب و کریدور خلیج‌فارس-دریای سیاه، باعث تقویت بیشتر نفوذ خود در منطقه و ایجاد توازن ترانزیتی در قفقاز جنوبی شود.
در این راستا، قابل ذکر است که بندر معروف ایران، چابهار، در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران، نشان‌دهنده پل ترانزیتی و تجاری بین ایران، هند و ارمنستان است، زیرا تنها بندر ایرانی با دسترسی مستقیم است که به اقیانوس هند متصل می‌شود.
این بندر این پتانسیل را دارد که به‌عنوان دروازه‌ای برای هند برای دسترسی به آسیای میانه و افغانستان عمل کند و در عین حال یک مسیر تجاری جایگزین برای ایران به خلیج‌فارس را نیز فراهم کند.
از این‌رو، رایزنی‌های سیاسی سه‌جانبه بین وزارتخانه‌های امور خارجه سه کشور که در ایروان برگزار شد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
ارمنستان ایران را به‌عنوان یکی از معدود کشورهایی می‌بیند که می‌تواند به آن در مشارکت مسیرهای ترانزیتی ضروری ژئوپلیتیکی و دریافت برخی سودهای مالی، کمک فراوانی کند.
همچنین، ایران تنها عامل بازدارنده در این مرحله است که از ایجاد کریدور زمینی در استان سیونیک ارمنستان، برای اتصال آذربایجان به منطقه نخجوان، توسط دو طرف آذربایجان و ترکیه، جلوگیری می‌کند.
روایت ایران این است که ایجاد یک ارتباط کریدوری از طریق خاک ارمنستان منجر به بسته شدن مرز ایران و ارمنستان می‌شود و در عین حال محور باکو- آنکارا را در مرزهای آن افزایش می‌دهد که منافع تهران را تهدید می‌کند.
علاوه بر این، ایران برنامه‌های مخصوص خود را برای ایجاد مسیرهای تجاری از طریق استان سیونیک دارد، مشارکت با هند این ایده را تقویت می‌کند و برای هند، ارتباط ترانزیتی جدید با ایران و ارمنستان، دسترسی این کشور را به قفقاز و دورتر از آن یعنی به روسیه نیز باز می‌کند و در بحبوحه افزایش گردش مالی بین دهلی و مسکو باعث تسهیل وخامت روابط عمده کشورهای غربی می‌شود.
اما با تمام این اوصاف، با توجه به نفوذ محدود هند در قفقاز و ارمنستان و ناتوانی ایران در این مرحله برای شکل دادن چشم‌انداز ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی؛ بعید است که قالب سه‌جانبه ایران، هند و ارمنستان عواقب بلندمدتی برای هر سه کشور داشته باشد.