به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، نشریه استیمسون در یادداشت خود به‌قلم « جیورجیو کافیرو» نوشت: مجموعه‌ای از کودتاها از سال 2020 در 6 مستعمره سابق فرانسه در ساحل و غرب آفریقا، بورکینافاسو، چاد، گابن، گینه، مالی و نیجر فرصت‌های جدیدی را برای ایران، روسیه و دیگر دشمنان غربی ایجاد کرده است.
حمایت از کودتا از سوی مردم محلی صورت گرفته است که از استعمار نوین فرانسوی و غربی و همچنین حضور نیروهای فرانسوی خسته شده‌اند.
ایران و دیگر مخالفان سلطه غرب، کودتاها را یک فرصت ژئوپلیتیکی ارزشمند برای تقویت روابط قوی‌تر در آفریقا و به‌طور گسترده‌تر، جنوب جهانی می‌دانند.
سخنان مقامات ایرانی بر مبارزه مشترک علیه امپریالیسم غربی تأکید دارد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، «ابراهیم رئیسی» که اخیراً به اوگاندا، زیمبابوه و کنیا سفر کرده است، مقاومت کشورهای آفریقایی در برابر استعمار را ستود.
ایران روابط عمیق‌تری با دو کشور ساحلی بورکینافاسو و مالی دارد که پس از کودتاهای اخیر در واگادوگو و باماکو اهمیت ویژه‌ای دارند.
در سال 2022، بورکینافاسو دو کودتا را تجربه کرد که روابط واگادوگو با فرانسه را تیره و تار کرد. در حالی که کشورشان توسط یک شورش وحشتناک جهادی گرفتار شده است، مقامات بورکینافاسو به این نتیجه رسیدند که روسیه «معقول‌ترین» انتخاب برای مشارکت در مبارزه با تروریسم است.
در ماه ژانویه سال 2023، فرانسه خروج نیروهای خود از بورکینافاسو را به درخواست حکومت نظامی اعلام کرد.
این کشور با نام اصلی جمهوری ولتای علیا، در سال 1960 استقلال یافت و در سال 1984 به بورکینافاسو تغییر نام داد. توماس سانکارا، رهبر انقلابی آن، اغلب به‌عنوان چه گوارا آفریقایی شناخته می‌شود.
«الیویا روامبا» -وزیر امور خارجه بورکینافاسو- اخیراً به تهران سفر کرد. وی با مقامات عالی رتبه ایران از جمله رئیسی دیدار کرد و وی آمادگی ایران را برای انتقال تجربیات و دستاوردهای خود به کشورهای دوست به‌ویژه آفریقا اعلام کرد.
روامبا همچنین با اعلام تعهد کشورش به «تقویت همکاری‌های متقابل با ایران» خاطرنشان کرد: «کشورهای آفریقایی از جمله بورکینافاسو از مقاومت و ایستادگی انقلاب اسلامی در برابر استکبار و امپریالیسم الهام می‌گیرند.»
دیپلمات ارشد واگادوگو گفت که افزایش همکاری‌های بورکینافاسو و ایران برای ملت او که ایران را یک کشور دوست و برادر می‌داند، اولویت اصلی است.
در ماه ژانویه سال 2023، علی باقری معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران به‌منظور تبادل نظر در مورد راه‌های تقویت همکاری‌های اقتصادی نزدیک‌تر بین دو کشور، افزایش تجارت متقابل و برپایی نمایشگاه‌هایی برای نمایش محصولات ایرانی به واگادوگو سفر کرد.
تهران همچنین از این فرصت استفاده کرد و پیامی به پاریس ارسال و اعلام کرد که «روز استقلال کشورهای آفریقایی روزی بود که توانستند خود را از چنگال دولت‌های اروپایی ناقض حقوق بشر خارج کنند».
در سال 2020/21، دو کودتا در مالی رخ داد. سرهنگ آسیمی گویتا در ماه آگوست سال 2020 به‌دنبال اعتراضات مردمی که خواستار استعفای ابراهیم بوباکار کیتا، رئیس‌جمهور وقت بودند، قدرت را به دست گرفت.
9 ماه بعد، ارتش مالی، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر غیرنظامی موقت این کشور را دستگیر کرد.
تنش‌ها بین مالی و فرانسه با افزایش مخالفت با فعالیت‌های منطقه‌ای فرانسه در سراسر جامعه مالی افزایش یافت.
در سال 2022، نیروهای فرانسوی از مالی خارج شدند.
در ماه آگوست سال 2022، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران از باماکو بازدید کرد و در آنجا درباره جایگاه مهم مالی در سیاست خارجی تهران و اعتماد به فصل جدیدی در روابط تازه تهران-باماکو صحبت کرد.
روسیه فرصت‌طلبانه از اصطکاک بین کشورهای ساحلی و فرانسه استفاده کرده است تا مسکو را به‌عنوان یک تأمین‌کننده امنیتی قابل اعتماد معرفی کند، زیرا بحران‌های شورش در این بخش از آفریقا همچنان در حال وخیم شدن است.
روسیه هواپیما، هلیکوپتر، رادارهای نظارتی مدرن و مربیان را به مالی فرستاده است. گروه واگنر به همراه جمهوری آفریقای مرکزی، لیبی و سودان در آن کشور نیز حضور دارند.
در همین حال، حکومت نظامی نیجریه که در تاریخ 26 جولای قدرت را غصب کرد، از گروه واگنر کمک خواست.
همراه با روسیه، ایران امیدوار است به پرکردن خلأ ناشی از خروج فرانسه کمک کند و ارتش مالی را یاری کند تا جهادگران مسلمان سنی را شکست دهد.
رهبری ایران در تلاش است تا مقامات مالی را متقاعد کند که جمهوری اسلامی را به‌عنوان یک شریک ثابت در این مبارزه علیه شبهه‌نظامیان وابسته به داعش و القاعده که سال‌ها مردم مالی را به وحشت انداخته‌اند، در نظر بگیرند. پیام ایران این است که بر اساس سوابق خود در مبارزه با داعش در شام، ایرانیان برای کمک به مالی مناسب هستند.
با وجود همه ابعاد ایدئولوژیک دستور کار سیاست خارجی ایران در بورکینافاسو، مالی و سایر کشورهای آفریقایی، اقتصاد نیز نقش عمده‌ای ایفا می‌کند.
با توجه به ادامه تحریم‌های تحت رهبری آمریکا علیه ایران و شکست در احیای برجام سال 2015، تهران از شرق و جنوب جهانی به‌دنبال راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها و تقویت اقتصاد ضعیف خود است.