به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه اوراسیانت در گزارشی به‌قلم «فین دپنسیر» نوشت:سفیر ارمنستان در اتحادیه اروپا، تیگران بالایان، در مصاحبه‌ای که در تاریخ 6 اکتبر منتشر شد، گفت که آذربایجان فعالانه در حال تدارک یک حمله به ارمنستان در عرض چند هفته است.
اما 4 روز بعد، «نیکول پاشینیان» -نخست‌وزیر ارمنستان- به تلویزیون عمومی ارمنستان گفت که این خطر «بسیار کم است» و هیچ افزایش نظامی در دو طرف مرز وجود ندارد.
پیام‌های متفاوت نیز از سمت ایروان گیج‌کننده است، از طرفی سفیر ارمنستان در تلاش برای ایجاد احساس فوریت نسبت به خطر حمله آذربایجان است، در حالی که پاشینیان تلاش می‌کند تنش‌ها را کاهش دهد.
این نگرانی حول هدف آذربایجان از تحقق پروژه «کریدور زنگزور» برای دسترسی زمینی به منطقه نخجوان از طریق ارمنستان است.
«توماس دی وال» محقق مشهور قفقاز، اخیراً این کریدور را «مسئله بزرگ بعدی» پیشرو توصیف کرد و گفت که روسیه، آذربایجان و ترکیه همه در ایجاد آن منافع خود را دارند و ممکن است این کریدور به‌زور گرفته شود.
ارمنستان با امضای آتش‌بس با میانجیگری روسیه که به جنگ دوم قره‌باغ کوهستانی در تاریخ 10 نوامبر 2020 پایان داد، برای تسهیل رفت و آمد بین سرزمین اصلی آذربایجان و نخجوان موافقت کرد که در بند نهم آن آمده است:
«کلیه ارتباطات اقتصادی و حمل و نقل در منطقه باید رفع انسداد شود. جمهوری ارمنستان امنیت ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را تضمین می‌کند.»
از همان ابتدا با توجه به اقدامات و منافع منطقه بخصوص بعد از ساخت ایست بازرسی توسط آذربایجان، به‌طور گسترده‌ای این چشم‌انداز وجود داشت که آذربایجان اینچشم‌نداز سآذربایجان چشمسجسی شسی سی0 کریدور را به نفع هدف استراتژیک واقعی خود، یعنی برقراری کنترل کامل بر قره‌باغ، می‌خواهد و آن را از اولویت و دسترس خارج می‌کند.
در نهایت آذربایجان از طرق ایست بازرسی در لاچین عملاً محاصره قره‌باغ کوهستانی را که فعالان تحت حمایت دولت از دسامبر برپا کرده بودند، رسمی‌کرد و سپس، ماه گذشته، حمله برق‌آسای باکو برای بازپس‌گیری تمام قره‌باغ و در نتیجه تخلیه جمعیت ارمنی منطقه صورت گرفت.
اکنون که مسئله قره‌باغ از میز خارج شده است، این سؤال مطرح می‌شود که کریدور زنگزور چقدر برای آذربایجان در اولویت است و برای رسیدن به این هدف حاضر است چه کاری انجام دهد؟ تحرکات اخیر آذربایجان نشان می‌دهد که درباره این موضوع نگرانی فوری ندارد.
باکو اکنون در حال پیگیری یک کریدور جایگزین از طریق ایران است که قلمرو آن به‌طور سنتی مسیر زمینی اصلی آذربایجان به نخجوان را تشکیل می‌دهد.
قبل از جنگ 2020، این مسیر از آذربایجان شرقی آغاز می‌شد و آذربایجانی‌ها را مجبور می‌کرد تا قبل از رسیدن به نخجوان صدها کیلومتر از خاک ایران رانندگی کنند.
مسیر جدید بسیار کوتاه‌تر خواهد بود، زیرا از نزدیک مرز ارمنستان، در زنگیلان، سرزمینی که آذربایجان در سال 2020 پس گرفته است، آغاز می‌شود.
تهران همواره به‌شدت با ایده کریدور زنگزور مخالف بوده و از زمان جنگ 2020 قره‌باغ بارها هشدار داده است که هیچ‌گونه تغییر در مرزهای منطقه‌ای را نمی‌پذیر و به‌شدت با ایجاد کریدور «پان ترکی» یا «ناتو» در امتداد مرز شمالی مخالف است.
فواد شهبازوف، تحلیلگر آذربایجانی در این باره نوشت: «با راه ترانزیتی جدید بین جمهوری آذربایجان و ایران، پروژه کریدور زنگزور به‌زودی بدون حضور ارمنستان اجرا خواهد شد.»
برخی معتقدند حمله به ارمنستان روابط باکو با غرب را به خطر می‌اندازد و سفر اخیر ارمنستان به اتحادیه اروپا و روابط گرم با آمریکا برای ارسال پیام پیشگیرانه به آذربایجان است؛ اما بسیاری در ارمنستان همچنان نگران هستند.
آذربایجان از زمان جنگ 2020 تاکنون چندین بار به ارمنستان حمله کرده است و در حال حاضر حدود 215 کیلومتر مربع از خاکش را در اختیار دارد.
آذربایجان برای این تهاجمات، از جمله بزرگ‌ترین حمله خود در سپتامبر سال گذشته، با هیچ عواقبی مواجه نشده است.
باکو همچنان با ابهامی استراتژیک درباره «آذربایجان غربی» صحبت می‌کند، این تصور که تمام یا بخشی از خاک جمهوری ارمنستان درواقع آذربایجانی است.
باکو به‌طور متناوب ادعاهای ارضی صریح داشته است و در زمان‌های دیگر گفته است که آذربایجانی‌ها باید بدون توجه به اینکه چه کسی بر آن سرزمین حاکم است، اجازه بازگشت به این سرزمین را داشته باشند.
از طرف دیگر اردوغان، اوایل هفته جاری در سخنانی به کابینه خود گفت: «اگر ارمنستان به تعهدات خود، به‌ویژه افتتاح کریدور زنگزور عمل کند، ترکیه گام‌به‌گام روابط خودش را با او عادی خواهد کرد».
روسیه نیز در این میان مخالف است و می‌گوید که ارمنستان باید به مفاد توافقنامه سه‌جانبه در سال 2020، پایبند باشد و نیروهای مرزی این کشور در «نظارت» بر ارتباطات حمل و نقل باید مشارکت دارند.
درواقع روسیه در لفافه حرفش این است که اگر می‌خواهید جلوی آذربایجان را بگیریم، تنها باید کاری را که در سال 2020 توافق کرده‌اید انجام دهید.
طبق نظر تحلیلگران این مسئله یک وضعیت مبهم را ایجاد می‌کند؛ زیرا از طرفی در آن سند اسمی از کریدور برده نشده است و از طرف دیگر روسیه با این کار می‌تواند ارمنستان را تحت فشار قرار دهد. در نهایت روسیه، ترکیه و آذربایجان مشترکاً ارمنستان را مجبور خواهند کرد که یک کریدور فراهم کند و این بیشتر نشان می‌دهد که روسیه متحد ارمنستان نیست، بلکه روسیه دشمن ارمنستان است.