به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه دیپلمات در مطلب تازه خود درباره موضوع ایران دروازه آینده آسیای میانه، نوشت: به گفته «صدر جباروف» -رئیس‌جمهور قرقیزستان- پروژه راه‌آهن چین، قرقیزستان و ازبکستان بالأخره آغاز می‌شود.
در هشتمین مجمع سالانه ترانس خزر، «باکیت امان بایف» سفیر قرقیزستان افزود که این پروژه برای رسیدن به پاکستان و در نهایت خلیج‌فارس است و برای همه اهمیت ویژه‌ای در زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی منطقه خواهد داشت.
در حالی که امان بایف از پاکستان یاد کرد، ایران به‌عنوان یک نقطه بالقوه برای دسترسی‌های دریایی باید در نظر گرفته شود.
مقامات قرقیزستان در سال 2021 از بندر بندرعباس ایران بازدید کردند و این گمانه‌زنی را برانگیخت که بیشکک می‌خواهد از طریق اتصال به این بندر، خود را به اقیانوس برساند.
در سال 2023، «دستان اوسوباکونوف» معاون شرکت راه‌آهن قرقیزستان نیز خاطرنشان کرد: «از طریق بندر بندرعباس به خلیج‌فارس و اقیانوس آرام دسترسی خواهیم داشت».
در نشست اخیر سازمان همکاری شانگهای (SCO)، سفیر ایران در تاجیکستان گفت که ایران می‌تواند دروازه آسیای میانه به بازارهای بین‌المللی باشد.
علیرضا حقیقیان خاطرنشان کرد که ایران با توجه به موقعیت خود می‌تواند به آسیای میانه کمک کند تا به خلیج‌فارس و از آنجا به جهان خارج دسترسی پیدا کنند.
البته که این موضوع جدیدی نیست؛ تهران قبلاً درباره افزایش ارتباطات زیرساخت‌های حمل‌ونقل با کشورهای آسیای میانه بحث کرده بود.
از قبل پیشنهاد اتصال راه‌آهن چین، قرقیزستان و ازبکستان و همچنین اتصال کریدوری ترانزیتی از تاشکند نیز ارائه شده بود.
در حالی که ایران به‌طور کلی روابط نزدیکی با تاجیکستان دارد، تهران مشتاق نزدیک‌شدن به دیگر کشورهای آسیای میانه، به‌ویژه قرقیزستان است.
در سال 2023، واردات محصولات غیرنفتی ایران از قرقیزستان افزایش یافت. گزارش‌های خبری نیز این علاقه دوطرفه را تأیید می‌کنند.
پروژه راه‌آهن چین، قرقیزستان، ازبکستان (CKU)، قرقیزستان را با وابستگی فزاینده‌ای به پکن، وارد مدار چین خواهد کرد.
با توجه به وجهه بین‌المللی قرقیزستان که به دلیل اقدامات سرکوبگرانه دولت جباروف آسیب دیده است، مشارکت بیشکک و تهران ممکن است پیامدهای منفی برای قرقیزستان داشته باشد.
برخی تحلیلگران استدلال می‌کنند که ایران احتمالاً در تلاش است تا پروژه‌های اتصال را برای بهبود روابطش با ازبکستان ارتقا دهد، زیرا «به‌رغم زمینه‌های محکم ارتباطات، روابط ایران و ازبکستان هنوز در تقابل است».
«علی باقری» معاون وزیر امور خارجه ایران در دیداری با مقامات تاشکند اعلام کرد: «عمق روابط دیرینه دو کشور در بستر مردمی شکل گرفته است و به همین دلیل نمی‌توان آن را شکست داد.»
دولت‌های آسیای میانه باید نسبت به پیشنهاد ایران برای قرار گرفتن به‌عنوان دروازه آسیای میانه محتاط باشند.
یک دلیل بدیهی این است که ایران همچنان از سوی آمریکا، اروپا و چندین دولت دیگر به‌عنوان یک کشور پلید و بدخواه تلقی می‌شود.
حملات اخیر پهپادی به اسرائیل و حوادث مربوط به توقیف نفتکش‌های دریایی توسط ایران، تنش‌ها را با واشنگتن تشدید کرده و بنابراین، وجهه دولت‌های آسیای میانه با افزایش ارتباط با ایران خراب خواهد شد.
این هشدار به‌ویژه برای قرقیزستان است، زیرا آمریکا قبلاً در مورد کمک به روسیه برای اجتناب از تحریم‌ها هشدار داده بود و شرکت‌های مستقر در قرقیزستان به دلیل ارتباط با روسیه تحریم شدند.
این احتمال وجود دارد که غرب علاوه بر تحریم ارتباطات با مسکو، کشورهای آسیای میانه را نیز به دلیل روابط با ایران تحریم کند.
علاقه تهران به اتصال کریدور چین، قرقیزستان، ازبکستان (CKU) باید بیشتر شود.
ایران با تعداد محدودی از متحدان منطقه‌ای به‌دنبال شرکا و متحدانی در آسیای میانه است.
این کشور در سال 2023 با عضویت در سازمان همکاری شانگهای (SCO) به این پیروزی نسبی دست یافت؛
چرا که عضویت در سازمان همکاری شانگهای آموزش نیروی نظامی ایران در کنار نیروهای مسلح آسیای میانه را در آینده تسهیل خواهد کرد.
به دست آوردن این اتحاد در آسیای میانه به ایران کمک می‌کند تا از انزوای بین‌المللی دور شود و خود را در سطح جهانی مشروعیت بخشد.
در مورد استراتژی ایران در قبال آسیای میانه مطالب زیادی وجود دارد، اما در کل برخی از تحلیلگران استدلال می‌کنند که با توجه به تمرکز روسیه بر اوکراین، «ایران در حال حرکت برای پرکردن شکاف روسیه است.»
قطعاً تاریخ و جغرافیا در این امر نقش دارد و ایران با آسیای میانه پیوندهای فرهنگی و تاریخی عمیقی دارد.
در طول سال‌ها، چندین اشتباه وجود داشته است. باید دید که آیا خوش‌بینی جباروف مبنی بر اینکه پروژه راه‌آهن CKU به‌زودی اجرا می‌شود، درست است یا خیر.
از بین سه کشور شریک در این پروژه، به نظر می‌رسد بیشکک مشتاق‌ترین کشور برای شروع آن باشد (در طول مجمع سیاست‌های ترانس خزر، سفیر قرقیزستان تنها دیپلماتی بود که در اظهارات خود به این پروژه راه‌آهن اشاره کرد). این وضعیت تعجب‌آور نیست، زیرا با توجه به موقعیت جغرافیایی این کشور، قرقیزستان به‌شدت به کریدورهای حمل و نقل جدید برای دسترسی به جهان گسترده‌تر متکی است.
با این حال، این پروژه راه‌آهن گران تمام خواهد شد، زیرا به‌شدت به سرمایه‌گذاری چین و توانایی بیشکک برای تهیه کمک‌های مالی از منابع دیگر متکی خواهد بود.
با توجه به وضعیت اقتصادی و وخامت وجهه بین‌المللی، دریافت کمک‌های مالی بین‌المللی ممکن است دشوار باشد.
در نهایت دولت‌های آسیای میانه (به‌ویژه قرقیزستان) نباید اهمیت ژئوپلیتیک و وضعیت کنونی بی‌نظمی جهانی را فراموش کنند
. ارتباط با ایران ممکن است وسوسه‌انگیز باشد، اما افزایش روابط با تهران ممکن است در نهایت نتیجه عکس داشته باشد.