به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، «بنیامین پوقوسیان» مقاله‌ای در نشریه میرراسپکتیتور منتشر کرد که در آن آمده است: جنگ 2020 قره‌باغ و شروع درگیری روسیه و اوکراین در فوریه 2022 وضعیت موجود در قفقاز جنوبی را به‌طور چشمگیری مختل کرده و این منطقه را به کانون رقابت‌های قدرت منطقه‌ای و جهانی تبدیل کرده است.
روسیه، آمریکا، اتحادیه اروپا، ترکیه، ایران، اسرائیل، فرانسه، هند، چین و پاکستان هر کدام در درجات متفاوتی در قفقاز جنوبی درگیر هستند و یک پیوند پیچیده از همپوشانی و منافع متفاوت ایجاد می‌کنند که وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه را شکل می‌دهد.
در سال‌های اخیر، آمریکا و اتحادیه اروپا حضور خود را در قفقاز جنوبی افزایش داده اند.اما با این حال، تغییر بالقوه رهبری واشنگتن و تغییر اولویت‌ها در چرخه قانون‌گذاری آتی اتحادیه اروپا می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی تعامل آن‌ها را در منطقه تغییر دهد.
دولت بایدن تعامل فعال در قفقاز جنوبی را دنبال کرده است.
آمریکا یکی از میانجی‌های اصلی در مذاکرات ارمنستان و آذربایجان بوده است و جلسات متعددی را بین وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان در واشنگتن طی سال‌های 2022 تا 2024 و دیدار بین نیکول پاشینیان و الهام علی‌اف در فوریه 2023 در مونیخ ترتیب داده است
. تعامل آمریکا با ارمنستان نیز افزایش یافته و با تلاش‌های گسترده‌تر دولت برای حمایت از دموکراسی در سراسر جهان هماهنگ است.
رویارویی آمریکا و روسیه بر سیاست آن‌ها در منطقه تأثیر بیشتری گذاشته است، زیرا واشنگتن روند صلح ارمنستان و آذربایجان و عادی‌سازی روابط ارمنستان و ترکیه را ابزاری برای کاهش وابستگی کشورهای قفقاز جنوبی و آسیای میانه به روسیه می‌داند.
با انتخابات آتی ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر 2024، نمی‌توان تأثیر بالقوه بر سیاست خارجی آمریکا در قفقاز جنوبی را نادیده گرفت.
در صورت پیروزی کامالا هریس، نامزد حزب دموکرات، بعید است که سیاست خارجی آمریکا دستخوش تغییرات شدید شود، اگرچه علاقه پایدار به قفقاز جنوبی تضمین نشده است.
در صورت ریاست‌جمهوری ترامپ، وضعیت نامشخص‌تر می‌شود. بسیاری از کارشناسان ارزیابی سیاست خارجی ترامپ را چالش‌برانگیز می‌دانند، به‌ویژه دیدگاه‌های او در قبال قفقاز جنوبی بسیار نامشخص است.
با این حال، تصور غالب این است که دخالت آمریکا در قفقاز جنوبی احتمالاً تحت دولت ترامپ کاهش خواهد یافت.
قفقاز جنوبی، از جمله ارمنستان، باید برای احتمال کاهش دخالت آمریکا آماده باشند. اگر ترامپ در ماه ژانویه به کاخ سفید بازگردد، این تغییر می‌تواند به‌سرعت اتفاق بیفتد و این امر مستلزم آمادگی پیشگیرانه است.
اتحادیه اروپا پس از جنگ قره‌باغ مشارکت خود را در قفقاز جنوبی افزایش داده است. «بوگدان آئورسکو» وزیر امور خارجه رومانی، به همراه الکساندر شالنبرگ، وزیر امور خارجه اتریش و گابریلیوس لندسبرگیس، وزیر امور خارجه لیتوانی، از 24 تا 26 ژوئن 2021 به‌عنوان فرستادگان ویژه جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا، یک تور منطقه‌ای از قفقاز جنوبی را انجام دادند.
قبل از جنگ 2020 قره‌باغ، اتحادیه اروپا هیچ دخالت مستقیمی در روند مذاکرات ارمنستان و آذربایجان نداشت.
در اواخر سال 2021، اتحادیه اروپا قالب مذاکرات بروکسل را ایجاد کرد.
رهبران ارمنستان و آذربایجان 6 جلسه با تسهیل میشل، رئیس شورای اروپا برگزار کردند.
علاوه بر این، دو جلسه در حاشیه اجلاس سران جامعه سیاسی اروپا (در اکتبر 2022 و ژوئن 2023) برگزار شد.
در نتیجه این دیدارها، ارمنستان و آذربایجان تمامیت ارضی یکدیگر را بر اساس اعلامیه آلما آتا در سال 1991 به رسمیت می‌شناسند و اتحادیه اروپا در اکتبر 2022 یک ماموریت ناظر کوتاه‌‌‌‌مدت در ارمنستان راه‌اندازی کرد.
اتحادیه اروپا و ارمنستان پس از سقوط قره‌باغ در سپتامبر 2023 گفت وگویی را برای تقویت و تعمیق روابط اتحادیه اروپا و ارمنستان آغاز کردند.
اتحادیه اروپا با آغاز گفت‌و‌گوی آزادسازی روادید موافقت کرد و 10 میلیون یورو از طریق تسهیلات صلح اروپا اعطا کرد.
اتحادیه اروپا همچنین تعامل خود با گرجستان را به میزان قابل‌توجهی افزایش داد و در دسامبر 2023 وضعیت نامزدی تفلیس را ایجاد کرد.
با این حال، نقش آینده اتحادیه اروپا در منطقه نامشخص است.
اتحادیه اروپا به سیاست منطقه‌ای منسجم‌تری نیاز دارد، زیرا کشورهای مختلفی هستند که اهداف متفاوتی را نیز دنبال می‌کنند.
علاوه بر این، دستورالعمل‌های سیاسی اورسولا فون در لاین برای کمیسیون بعدی اروپا (2024-2029) که بر بالکان غربی، اوکراین و منطقه مدیترانه تأکید دارد، قفقاز جنوبی را مستثنی می‌کند.
این ممکن است نشانه کاهش علاقه اتحادیه اروپا به منطقه باشد. پس از تصویب قانون «عوامل خارجی» در گرجستان، تنش‌های فزاینده با حزب رویای گرجستان می‌تواند اتحادیه اروپا را از منطقه بیشتر دور کند.
در نتیجه، این احتمال وجود دارد که مشارکت و علاقه آمریکا و اتحادیه اروپا در قفقاز جنوبی در سال‌های آینده در مقایسه با تعامل فعال آن‌ها در سال‌های 2021-2024 کاهش یابد.
این ممکن است با منافع استراتژیک آذربایجان همسو باشد، زیرا باکو نمی‌خواهد شاهد حضور رو به رشد غرب در منطقه باشد، در حالی که به اتحاد خود با ترکیه، افزایش همکاری با روسیه و ایجاد مشارکت استراتژیک با چین تکیه می‌کند.
این پیکربندی آینده می‌تواند برای ارمنستان چالش‌برانگیز باشد تا همچنان به‌دنبال «سیاست محوری جهانی» خود باشد، همانطور که آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت در طول مجمع APRI ایراد کرد؛
دولت ارمنستان باید در برنامه‌ریزی اضطراری خود با تدوین استراتژی تعامل با جنوب جهانی، فعال کردن ارتباطات با ریاست جدید ایران و ارتباط با شرکای غربی برای درک بهتر آینده سیاست خود در منطقه، برای این سناریو آماده شود.