به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، نشریه دیپلمات در یادداشتی به‌قلم «عزیز بردیکولوف» نوشت: در قزاقستان، صحبت در مورد تغییر الفبای سیریلیک به الفبای لاتین از دهه 1990 وجود داشته است.
با این حال، تنها در اواخر دهه 2010، دولت قزاقستان رسما این موضوع را آغاز کرد.
تغییر الفبا در یک کشور چند قومیتی مانند قزاقستان به دلیل پویایی‌های اجتماعی داخلی و پیامدهای ژئوپلیتیک گسترده‌تر، به‌ویژه در مورد روسیه، فرآیند مهمی است.
با گذشت سال‌ها، لاتین کردن الفبای قزاقستان به نمادی از تقویت هویت ملی و استعمار زدایی تبدیل شد.
در عین حال، تأثیر آن بر اقلیت‌های قزاقستان، به‌ویژه روسی زبانان، سؤالات زیادی را ایجاد می‌کند.
برخلاف همسایگان آسیای میانه قزاقستان، مانند ازبکستان و ترکمنستان، این کشور پذیرش الفبای لاتین را تا دهه 2010 به تعویق انداخت.
در سال 2017، نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهور وقت قزاقستان، سند راهبردی «قزاقستان 2050» را تصویب کرد که در آن سال 2025 را به‌عنوان آغاز انتقال الفبا تعیین کرد.
کمیسیون ویژه‌ای تشکیل شد و وظیفه توسعه الفبای جدید را بر عهده گرفت. از آن زمان تاکنون نسخه‌های متعددی از الفبا به مردم ارائه شده، اما همه آن‌ها به دلیل انتقادات عمومی لغو شده‌اند. (آخرین نسخه در سال 2021 ارائه شد و هنوز به‌طور رسمی تصویب نشده است.)
طرفداران لاتینسازی ادعا کردند که انتقال به الفبای لاتین به ساده‌تر شدن ادغام قزاقستان در اقتصاد جهانی کمک می‌کند و امکان دسترسی بهتر به فناوری‌ها و نوآوری‌های علمی را فراهم می‌کند.
با این حال، چنین پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه به دلیل چالش‌های مالی و اجتماعی دور از واقعیت به‌نظر می‌رسد.
انتقال الفبا یک اقدام هزینه‌بر است.
آخرین برآوردهای هزینه موجود از سال 2018 نشان می‌دهد که لاتینسازی قزاقستان به حدود 664 میلیون دلار نیاز دارد.
این مبلغ در درجه اول شامل ابتکارات آموزشی و چاپ کتاب‌های درسی جدید به خط لاتین است.
حدود 332 میلیون دلار برای آموزش معلمان اختصاص داده باید شود و به‌طور کلی، هزینه پروژه لاتینسازی قزاقستان برابر با 39 درصد از تولید ناخالص داخلی قزاقستان در سال 2018 بود و چنین هزینه بالایی باعث نگرانی در مورد امکان واقعی‌کردن این طرح است.
به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های مالی قابل‌توجه، لاتینسازی قزاقستان با تأخیرهای متعددی مواجه شده است، به‌طوری که جدول زمانی از 2023 تا 2031 تغییر کرد.
یکی از مهمترین پیامدهای تغییر الفبا در قزاقستان، تأثیر آن بر اقلیت قابل‌توجه روسی زبان این کشور است.
از نظر تاریخی، روس‌های قومی سهم بزرگی از جمعیت قزاقستان را تشکیل می‌دهند. برای مثال، در سال‌های 1970 و 1979، روس‌ها بزرگ‌ترین گروه قومی بودند که به ترتیب 42.6 درصد و 40.9 درصد جمعیت قزاقستان را تشکیل می‌دادند.
زبان روسی به‌طور سنتی نقش غالبی در زندگی قزاقستان ایفا کرده است و به‌طور گسترده در آموزش، رسانه و بخش خصوصی استفاده می‌شود.
استفاده از زبان روسی پس از استقلال همچنان ادامه داشت، بنابراین، لاتین کردن زبان قزاق به‌طور بالقوه می‌تواند یک تغییر فرهنگی اجتماعی را ایجاد کند که منجر به به حاشیه راندن اقلیت‌های روسی زبان می‌شود، به‌ویژه با توجه به این واقعیت که سیریلیک به‌عنوان پیوند محکمی با زبان و هویت روسی دیده می‌شود.
نخبگان سیاسی قزاقستان همیشه سعی کرده‌اند تا با دقت در مورد مسئله زبان روسی قدم بگذارند.
در سال 2004، نظربایف، رئیس‌جمهور وقت، گفت که زبان روسی ملت قزاق و همه شهروندان قزاقستان را متحد می‌کند و زبان قزاقی برای ایفای نقش وحدت بخش خود به زمان نیاز دارد.
نظربایف با صحبت از لاتینسازی، نقش زبان روسی را تکرار کرد که آن را «مفید، تأثیرگذار و همچنان قدرتمند» توصیف کرد و آن را یک «مزیت تاریخی» خواند که شهروندان قزاقستان به زبان روسی تسلط داشتند.
تصمیم برای تغییر الفبای قزاقستان به لاتین پیامدهای ژئوپلیتیکی قابل‌توجهی دارد.
سیریلیک با نفوذ و میراث روسیه مرتبط است، در حالی که لاتین به‌عنوان تلاشی برای دور کردن قزاقستان از مسکو و گذشته شوروی تلقی می‌شود.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، نسبت به لاتینسازی ابراز نگرانی کرده است، اما کارشناسان و رسانه‌های روسی انتقاد کرده‌اند و پیش‌بینی می‌کنند که این امر می‌تواند گروه‌های روسی زبان را از خود دور کرده و باعث مهاجرت شود.
رهبری قزاقستان در ایجاد تعادل در روابط با روسیه و در عین حال تقویت استقلال و هویت ملی آن محتاط بوده است و قاسم توکایف پروژه لاتینسازی را به‌طور کامل رد نکرده است.
تغییر زبان به لاتین در قزاقستان به‌عنوان بازسازی هویت ملی و فرهنگی، گسست از گذشته استعماری قزاقستان و راهی برای همسویی با اقتصاد جهانی تلقی می‌شود.
منتقدان استدلال می‌کنند که این تأکید بر هویت‌سازی می‌تواند به مشکلات دسترسی زبانی برای غیرقزاق‌زبان‌ها، به‌ویژه در آموزش منجر شود. این انتقال همچنین می‌تواند چالش‌هایی برای مدارس و دانشگاه‌ها ایجاد کند، زیرا کتاب‌های درسی در حال حاضر فقط به زبان سیریلیک در دسترس هستند.
با این حال، روند استعمارزدایی از طریق لاتینسازی مملو از تضادهای داخلی است، به‌طوری که گفتمان رسمی عمدتاً بر قزاق‌ها و سخنوران متمرکز است و نیازهای اقلیت‌های غیرقزاق را نادیده می‌گیرد.
حرکت قزاقستان به الفبای لاتین نشانه روندهای گسترده‌تری است که در منطقه رخ می‌دهد، جایی که اصلاحات الفبا با مسائل هویت ملی، تغییرات ژئوپلیتیکی و گفتمان پسااستعماری در‌هم‌تنیده شده است.
از یک سو، لاتینسازی با هدف مدرن‌سازی و تقویت هویت ملی کشور است و از سوی دیگر، این موضوع همچنین سوالاتی را در مورد جمعیت غیرقزاق ایجاد می‌کند.
طبیعتاً تأثیر کامل این روند چندین سال طول خواهد کشید.
با این حال، نشانه‌های اولیه ممکن است موید این مطلب باشد که تغییر به الفبای لاتین می‌تواند شکاف‌های اجتماعی اقتصادی و زبانی را در قزاقستان عمیق‌تر کند.
با پیشبرد اصلاحات، دولت قزاقستان باید چالش‌های فرهنگی، آموزشی و ژئوپلیتیکی را با دقت بررسی کند و همچنین سیاست‌های زبانی را به شیوه‌ای فراگیرتر اجرا کند.