به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، «آنی چخیکوادزه» مقاله تازه خود را در شبکه خبری صدای آمریکا منتشر کرد که در آن آمده است: ازآنجایی‌که غرب همچنان مشغول درگیری‌های اوکراین و غزه است، ایران از این لحظه استفاده می‌کند تا نفوذ خود را در قفقاز جنوبی گسترش دهد؛ منطقه‌ای که رقابت‌های دیرینه در آن احیا می‌شود.
در اواخر ماه جولای، «ایراکلی کوباخیدزه» -نخست‌وزیر گرجستان- با شرکت در مراسم تحلیف «مسعود پزشکیان» -رئیس‌جمهور ایران- در کانون جنجال‌ها قرار گرفت.
«اسماعیل هنیه» -رهبر حماس- که در تاریخ 31 جولای در تهران، پایتخت ایران ترور شد، از جمله افرادی بود که در این مراسم شرکت کرد.
پس از کشته‌شدن ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور سابق ایران در سانحه هلیکوپتر در اردیبهشت‌ماه، محمد مخبر به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت ایران منصوب شد.
پزشکیان در ماه جولای پس از تأیید رسمی ]آیت‌الله[ خامنه‌ای، رهبر ایران، به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد.
به گفته جاناتان سایه، تحلیل‌گر پژوهشی در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، مستقر در واشنگتن، درحالی‌که کوباخیدزه قصد دارد با حضور در مراسمی مانند مراسم تحلیف پزشکیان، روابط دیپلماتیک اولیه خود را حفظ کند، اما او از طریق ارتباط با شخصیت‌های سازمان‌های تروریستی مانند حماس با خطرات اعتباری در سطح مواجه می‌شود.
صدای‌آمریکا از منابعی این موضوع را دریافت کرده است که «هدف پشت این کار حفظ روابط دیپلماتیک و حمایت از رئیس‌جمهور جدید ایران در سطح بسیار ابتدایی بود، اما با این حال، حضور آن‌ها در یک جلسه با تروریست‌هایی مانند جهاد اسلامی فلسطین یا حماس یا نمایندگان حزب‌الله جای سؤال دارد؛ بنابراین، این یک چالش برای بسیاری از این کشورها است.»
حضور نخست‌وزیر گرجستان در مراسم تشییع‌جنازه رئیسی که ممکن است بخشی از انتقاد عمدی واشنگتن در پی انتقاد آمریکا از دولت وی باشد، همچنین نشان‌دهنده این بود که جاه‌طلبی‌های ایران دیگر تنها به غرب‌آسیا محدود نمی‌شود.
در واقع، افزایش توجه ایران به قفقاز جنوبی نشان‌دهنده تلاش استراتژیک برای پیشبرد رقابت‌های خود با ترکیه و اسرائیل است.
«ایران قطعاً حضور و نفوذ خود را در قفقاز تشدید کرده است. این کشور تمام تلاش خود را می‌کند تا بین ارمنستان و آذربایجان تعادل ایجاد کند.»
تاریخ پیچیده قفقاز؛ قفقاز جنوبی میدان نبرد امپراتوری‌های عثمانی، ایران و روسیه بود و به دلیل تاریخ پیچیده منطقه، همچنان هدف منافع رقابتی است که اتحادهای استراتژیک یک ضرورت است.
آسلي آيدينتاش‌باش، عضو مدعو در مركز آمريكا و اروپا در مؤسسه بروكينگز در واشنگتن گفت: «ارمنستان و آذربايجان به شيوه‌هاي متفاوت خود، کارهای مشابهي را انجام مي‌دهند و سعي در مديريت روابط با ايران، روسيه و تركيه دارند.»
او به صدای‌آمریکا گفت: «این یک سیاست پوششی پرریسک است.»
در این شبکه پیچیده اتحادها، رقابت تلخ ایران و اسرائیل نیز نقش دارد.
برای سال‌ها، اسرائیل در کنار ترکیه تأمین‌کننده اصلی تجهیزات نظامی آذربایجان بوده است. در مقابل، آذربایجان 40 درصد نفت مورد نیاز اسرائیل را تأمین می‌کند.
یک تحلیل‌گر پژوهشی در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها گفت: «از طرف دیگر، ایران از طریق پیوندهای خود با برخی نهادهای مذهبی در آذربایجان و حمایت از ارمنستان در جنگ قره‌باغ، یک تهدید مستقیم برای مرزهای آذربایجان است.»
وی گفت: «آذربایجان در شرایط سختی قرار دارد. اما در صورت تشدید شرایط، به نفع آن‌هاست که از رویارویی مستقیم ایران و اسرائیل دور بمانند.»
روابط بین باکو و تهران توسط اقلیت آذربایجانی در ایران بیشتر تیره شده است. این تحلیل‌گر گفت: «درحالی‌که ترکیه و آذربایجان به تلاش برای استفاده از این موضوع به‌عنوان اهرم فشار متهم شده‌اند، ایران قادر است تمام جامعه مدنی خود را بدون توجه به قومیتشان کنترل کند.»
در این زمینه، ارمنستان به دلیل روابط تیره خود با ترکیه و آذربایجان به‌دنبال تقویت روابط خود با ایران است. گزارش‌های تأیید نشده مبنی بر خرید 500 میلیون دلار تسلیحات ایرانی توسط ارمنستان (که هر دو کشور آن را تکذیب کردند) ممکن است نشان‌دهنده تلاش مذبوحانه ایروان برای ایجاد اتحادهای جدید باشد.
به‌رسمیت‌شناختن رسمی فلسطین از سوی ارمنستان به‌عنوان یک کشور مستقل، ایروان را بیشتر با تهران هماهنگ می‌کند.
آیدینتاش‌باش از بروکینگز گفت: «ارمنستان یکی از کشورهایی است که روابط ضعیفی با این سه ابرقدرت در منطقه دارد، به جز شاید ایران و من فکر می‌کنم که آن‌ها نمی‌خواهند این مزیت را نسبت به آذربایجان از دست بدهند.»
تلاش ارمنستان برای اتحادهای جدید پاسخی به کاهش حمایت روسیه در جریان مناقشه قره‌باغ کوهستانی است.
روسیه هنگام جنگ با آذربایجان بر سر منطقه در سال‌های 2020 و 2023 به ارمنستان کمکی نکرد. «جنگ قره‌باغ، راه را برای ایران هموار کرد تا حمایت خود را از ارمنستان افزایش دهد.»
«باتوجه‌به اینکه روسیه به‌شدت مشغول جنگ در جبهه‌های غربی خود با اوکراین است، مانند گذشته توانایی نظامی یا بودجه لازم برای حمایت از ارمنستان را نداشته است.
این فرصتی را برای ایران فراهم کرد تا با شدت بیشتری وارد قفقاز جنوبی شود.» «درعین‌حال تلاش‌های ارمنستان برای تعمیق روابط با غرب مملو از مشکلات است.»
«ارمنستان تلاش کرده است همکاری نظامی خود را با غرب باز کند، اما باتوجه‌به اینکه روسیه عقب‌نشینی کرده و ارمنستان از تضمین‌های آمریکا ناراضی است، احتمالاً ارمنستان چاره‌ای جز خرید تسلیحات ایرانی ندارد.»
وضعیت نامشخص گرجستان نیز در این میان مطرح است؛ وضعیت گرجستان به دلیل جهت‌گیری نامشخص غرب و نفوذ احتمالی آمریکا مشخص نیست.
هدف ایران کاهش نفوذ آمریکا در قفقاز، استفاده از گرجستان و ارمنستان برای مقابله با منافع غرب است و درگیری‌های اوکراین و غزه بر پویایی منطقه‌ای قفقاز جنوبی تأثیر خواهد گذاشت.