به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه اوراسیانت در مقاله‌ای به‌قلم «سونیا پترسن» نوشت:ثبات در امتداد مرز قرقیزستان و تاجیکستان در سال‌های اخیر ضعیف بوده است.
کشمکش‌های طولانی‌مدت ارضی که با کاهش منابع طبیعی، از جمله کمبود روزافزون منابع آب، ترکیب شده، باعث درگیری‌های مسلحانه بین نیروهای امنیتی قرقیزستان و تاجیکستان شده است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که خشونت‌های اخیر ده‌ها کشته و هزاران آواره برجای گذاشت.
گذرگاه‌های مرزی از سال 2021، زمانی که دور اولیه درگیری‌ها رخ داد، بسته باقی مانده است.
البته که گفتگوهای دوجانبه در ماه جولای این امیدواری را ایجاد کرد که محدودیت‌های عبور و مرور برداشته شود، اما تقریباً یک‌سوم از مرزها هنوز مورد مناقشه باقی‌مانده است.
از طرف دیگر نیز ترکیه و بلاروس به‌عنوان جدیدترین تأمین‌کنندگان تسلیحات قرقیزستان ظاهر شده‌اند، در حالی که آمریکا و ایران در حال ارائه کمک‌های امنیتی به تاجیکستان هستند.
در اوایل سال 2023، مقامات قرقیزستان فاش کردند که این کشور پهپادهای ساخت ترکیه خود را گسترش داده و تعداد نامعلومی از مدل‌های پهپادی ترکیه به دست آورده است.
ارتباطات نزدیک زبانی و فرهنگی، حمایت ترکیه از قرقیزستان را توضیح می‌دهد.
آنکارا مدت‌هاست که به‌دنبال گسترش نفوذ خود در میان کشورهای ترک‌زبان آسیای میانه بوده است.
قرقیزستان علاوه بر تقویت قابلیت‌های تهاجمی و شناسایی خود، پدافند هوایی خود را نیز بهبود بخشیده است.
در سال جاری، این کشور سامانه‌های موشکی زمین به هوا را از بلاروس تحویل گرفت. باکتیبک بکبولوتوف، وزیر دفاع قرقیزستان به خبرنگاران گفت که این سامانه‌ها در استان باتکن، قلب منطقه مرزی مستقر خواهند شد.
به نظر می‌رسد نقش بلاروس به‌عنوان تأمین‌کننده تسلیحات ناشی از فرصت‌طلبی اقتصادی باشد.
مینسک مشتاق است روابط تجاری با قرقیزستان را گسترش دهد، مسئله‌ای که می‌تواند به کاهش اثرات انزوای دیپلماتیک این کشور از غرب، به دلیل روابط نزدیک با روسیه و موقعیت آن به‌عنوان «آخرین دیکتاتور اروپا» کمک کند.
«کامچی بک تاشیف» -رئیس کمیته دولتی امنیت ملی قرقیزستان- طی جلسه کابینه، فاش کرد که هزینه‌های دفاعی بیشکک طی سه سال گذشته به‌طور تصاعدی افزایش یافته است.
از طرف دیگر نیز در مورد حمایت ایران از تاجیکستان قرابت فرهنگی و زبانی صادق است.
«محمود احمدی نژاد» -رئیس‌جمهور سابق ایران- زمانی روابط ایران و تاجیکستان را «یک روح در دو بدن» توصیف کرد. این دو ملت زبان فارسی و سنت‌های فرهنگی مشترکی دارند.
در ماه می سال 2022، ایران یک کارخانه تولید پهپاد در تاجیکستان افتتاح کرد که اولین کارخانه تولید تأسیسات خود در خارج از کشور بود.
صرف نظر از اینکه تاجیکستان به‌عنوان واسطه‌ای برای قاچاق اسلحه ایران و روسیه عمل می‌کند یا خیر، این نیروگاه به تاجیکستان در هر درگیری احتمالی مرزی در آینده، توانایی رزمی بهتری را ارائه می‌دهد.
همکاری دفاعی ایران و تاجیکستان با توجه به برنامه‌های کمک نظامی طولانی‌مدت واشنگتن در تاجیکستان و حتی دشمنی طولانی‌مدت آن با ایران، چشم‌انداز ناخوشایندی را برای آمریکا ایجاد می‌کند.
به گفته سفارت آمریکا، از زمان فروپاشی شوروی در سال 1991، آمریکا بیش از 330 میلیون دلار کمک امنیتی به تاجیکستان ارائه کرده است و در اوایل سال 2023، یک بسته کمکی جدید 20 میلیون دلاری توسط آمریکا به تاجیکستان اعطا شد.
علاوه بر این، وزارت دفاع آمریکا برنامه‌های تبادل نظامی را برای ارتقای حرفه‌ای‌سازی نیروهای امنیتی تاجیکستان اجرا می‌کند.
برای آمریکا، تعامل با تاجیکستان همیشه ریشه در تمایل به پنهان نگه‌داشتن افغانستان به‌عنوان منبع بی‌ثباتی منطقه‌ای بوده است.
کمک‌های نظامی واشنگتن برای کمک به تاجیکستان در ایمن‌سازی مرزهای متخلخل خود با افغانستان طراحی شده است و هدف از آن، تقویت ارتش تاجیکستان در جنگ علیه قرقیزستان نیست.
امارات کشور دیگری است که در ایجاد بخش دفاعی تاجیکستان نقش دارد. یک شرکت مستقر در امارات تأمین‌کننده قطعات کلیدی کارخانه مونتاژ خودروهای نظامی در تاجیکستان است.
یکی از جنبه‌های غیرمعمول تنش قرقیزستان و تاجیکستان این است که این دو کشور متحدان اسمی هستند، هر دو عضو سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، سازمانی که به‌عنوان جایگزین ناتو در نظر گرفته می‌شود، هستند.
هرچند مشکلات قرقیزستان و تاجیکستان نشان داده است که این سازمان فاقد ظرفیت مشابه ناتو برای حل مناقشات است.
فقدان نقش اساسی روسیه یکی از دلایل اصلی ناکارآمدی این سازمان در کاهش تنش میان این دو عضو آن است.
روسیه تاکنون به‌طور عمده در مسئله قرقیزستان و تاجیکستان نقشی نداشته است.
دخالت‌های خارجی در این وضعیت، احتمالاً خطر درگیری مجدد بین این دو کشور را افزایش می‌دهد.
به نظر می‌رسد قدرت‌های معمول، یعنی آمریکا، روسیه و چین، همگی به کاهش تنش در امتداد مرز قرقیزستان و تاجیکستان علاقه‌مند هستند، اما آن‌ها اقدام قابل‌توجهی برای تشویق روند مذاکرات انجام نمی‌دهند.
تعداد زیادی از مقامات آمریکا در طول سال گذشته از آسیای میانه، بازدید کرده‌اند، اما هیچ یک از آن‌ها نگرانی خاصی در مورد دشمنی قرقیزستان و تاجیکستان نشان نداده است.
پس از آخرین نبرد بین قرقیزستان و تاجیکستان، طبق گزارشات و مستندات بازرسان حقوق بشر که جنایات جنگی انجام‌‌شده توسط هر دو طرف را مستند کردند؛
با گسترش و بهبود زرادخانه‌های هر دو کشور، دور دیگری از یک جنگ تمام‌عیار بین دو طرف می‌تواند مرگبارتر، مخرب‌تر و بی‌ثبات‌کننده‌تر برای منطقه باشد.