به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، پایگاه خبری آسیا پلاس در گزارشی به بررسی طرح آبراهه‌خزر – خلیج فارس پرداخت و نوشت: طرح ایجاد کانال کشتیرانی خزر-خلیج‌فارس واقع در پروژه کریدور شمال-جنوب که به موضوع روز رسانه‌های تاجیکستان تبدیل شده است.
این سؤال را برای کارشناسان تاجیک مطرح کرده که در صورت تحقق، این آبراهه چه مزایایی می‌تواند برای این کشور داشته باشد.
پروژه ساخت کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج‌فارس پس از اعمال تحریم‌های دسته‌جمعی کشورهای غربی علیه روسیه به موضوع روز تبدیل شده است و در همین راستا امکان احداث این آبراهه از سوی روسیه و ایران با همکاری سایر کشورهای حوزه خزر در سطوح مختلف مطرح است.
در تابستان امسال، «ولادیمیر پوتین» -رئیس‌جمهور روسیه- در جریان نشست خزر در عشق‌آباد، گفت که از پیشنهاد همکارانش در مورد راه‌اندازی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب کاملاً حمایت می‌کند.
او تأکید کرد که کانال کشتیرانی خزر-خلیج‌فارس بخش کلیدی این کریدور است.
پوتین گفت: درواقع، این‌یک پروژه حمل‌ونقل بزرگ با مسافت ۷ هزار و 200 کیلومتر، از سن‌پترزبورگ تا بنادر ایران و هند است. وی افزود: راه‌اندازی کریدور برنامه‌ریزی‌شده باهدف تبدیل منطقه خزر به یک حلقه لجستیکی بزرگ بین‌المللی است.
کارشناسان معتقدند اجرای این پروژه به روسیه این امکان را می‌دهد که بدون عبور از تنگه‌های ترکیه، کوتاه‌ترین دسترسی را به حوزه اقیانوس هند داشته باشد، زنجیره‌های تجاری را احیا کند، آن‌ها را گسترش دهد و زیرساخت‌های حمل‌ونقل مدرن ایجاد کند.
در ابتدا پیش‌بینی می‌شد که کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب از طریق دریای خزر، کشورهای بالتیک و هند را به هم متصل کند و تنها یک مسیر ترانزیتی برای روسیه باشد.
بااین‌حال، باتوجه این که تحریم‌های اروپا شرایط را سخت کرده است، این موضوع می‌تواند به یکی از مسیرهای اصلی حمل‌ونقل بار به روسیه و از روسیه باشد.
سال‌ها پیش ایران اعلام کرد که اولین گام در ساخت کانال از دریای خزر به خلیج‌فارس، احداث خط آهن بین بنادر انزلی و بندرعباس خواهد بود.
این انشعاب هم‌اکنون در دست‌ساخت است و قرار است در آینده نزدیک به بهره‌برداری برسد که امکان تملک خاک و ساخت حلقه‌های متعدد را فراهم می‌کند.
سایر کشورهای نزدیک بالتیک-آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان، کشورهای اقیانوس هند و چین نیز علاقه‌مند به ساخت کانال برنامه‌ریزی‌شده هستند و آماده تأمین مالی بخشی از این پروژه هستند.
ایده ساخت این کانال بیش از یک قرن سابقه دارد. روسیه تزاری و سپس اتحاد جماهیر شوروی نیز چندین بار در مورد ساخت کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج‌فارس با ایران مذاکره کردند.
در اینجا صحبت از احداث کانال کشتیرانی در خاک ایران به مسافت حدود ۷۰۰ کیلومتر است. اما طبق برخی منابع، ۷۰۰ کیلومتر طول تقریبی یک خط مستقیم از دریای خزر تا خلیج‌فارس است.
درواقع دو مسیر غربی و شرقی در ایران مطرح بوده است. احداث مسیر غربی به طول حدود ۱۰۰۰ کیلومتر در کنار رودخانه‌های قابل کشتیرانی پیش‌بینی‌شده است.
احداث مسیر شرقی از سواحل جنوب شرقی دریای خزر به دریای عمان در دست بررسی است. فاصله آن حدود ۱ هزار و 500 کیلومتر است.
بر اساس محاسبات متخصصان ایرانی که در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ انجام شده، حداقل ۱۰ میلیارد دلار برای ساخت این مسیر نیاز است. اما خودکفایی پروژه می‌تواند از سال پنجم بهره‌برداری آغاز شود.
از زمان راه‌اندازی این کانال، درآمد حاصل از ترانزیت برای روسیه می‌تواند حدود ۱.۴ میلیارد دلار و برای ایران حدود ۱.۷ میلیارد دلار باشد.
دریای خزر بزرگ‌ترین توده آبی محصور در خشکی روی زمین است. خط ساحلی آن ۷ هزار کیلومتر طول دارد و از خاک روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران و آذربایجان می‌گذرد.
کارشناسانی که آسیا پلاس دراین‌باره با آن‌ها صحبت کرده، تنها نظرشان این است که وجود کانال کشتیرانی از دریای خزر به خلیج‌فارس قطعاً برای تاجیکستان مفید است، زیرا موجب دسترسی این کشور به اقیانوس خواهد بود.
این موقعیت بسیار ساده و به‌وضوح قابل توجیه است، یعنی حمل‌ونقل از طریق دریا همچنان ارزان‌ترین راه برای تحویل محموله است.
کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بار، هزینه اصلی آن را کاهش می‌دهد و به‌تبع آن درآمد فرستنده را افزایش می‌دهد که به کاهش قیمت نهایی کالاها و محصولات کمک می‌کند. یعنی همه فعالان بازار برنده می‌شوند.
اما تقریباً همه طرفین بر شکست پروژه پیشنهادی اتفاق‌نظر دارند. به‌ویژه نظراتی وجود دارد که غرب به هر نحوی از ساخت این کانال جلوگیری خواهد کرد، زیرا ساخت آن وسیله‌ای برای دور زدن تحریم‌ها برای روسیه تلقی می‌شود.
ضمناً این پروژه در بسته تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه ایران در پایان قرن گذشته گنجانده شده است. کار به‌جایی رسید که تمامی شرکت‌ها و کشورهایی که قصد کمک در اجرای این پروژه را داشتند با شدیدترین تحریم‌ها تهدید شدند.
آسیا پلاس نوشـت: برای توضیح این پروژه به نمایندگان برخی از سازمان‌های بین‌المللی شاغل در دوشنبه مراجعه کردیم. و همه به‌شدت از صحبت در مورد این موضوع خودداری کردند.
همچنین پیشنهاد‌هایی وجود دارد که روسیه در شرایط کنونی که هزینه‌های مالی بالایی دارد، توان سرمایه‌گذاری در این پروژه را ندارد که این امر نیز مستلزم هزینه‌های بالایی است.
علاوه بر این، برخی از کارشناسان عدم امکان ساخت کانال فرامرزی را با این واقعیت توضیح می‌دهند که ترکیه مخالف اصلی این پروژه است، زیرا بزرگراه ناوبری پیشنهادی رقابت مستقیمی با تنگه‌های ترکیه-بسفر و داردانل ایجاد می‌کند.
علاوه بر روسیه و ایران، تمامی کشورهای حوزه دریای خزر ترک‌زبان هستند و در سال‌های اخیر به رهبری آنکارا، سازمان‌های ادغامی مختلفی ایجاد کرده‌اند.