بهگزارش مرکز مطالعات سورین، اندیشکده اینترسپت در یادداشت خود بهقلم «مرتضی حسین» نوشت: «جو بایدن» -رییس جمهور آمریکا- در بحث احیای توافق هستهای ایران شکست خورده است. ممکن است که قدرتهای منطقه خود را برای یک درگیری بزرگ آماده کنند. آمریکا در حال آماده شدن برای جنگ با ایران است.
به نظر میرسد این نتیجهگیری، اجتنابناپذیر باشد که بایدن در مورد احیای توافق هستهای ایران شکست خورده است. این همان توافقی است که دولت ترامپ در 2018 و به طور یکجانبه از آن خارج شد. طرف ایرانی تقاضای برداشتن تحریمهایی را کرده که توسط دونالد ترامپ وضع شدند و همچنین، تضمینی به این که دولت آینده آمریکا بار دیگر و به صورت ناگهانی از توافق هستهای خارج نخواهد شد.
خروج از برجام هم به ایرانیان بیگناه و هم به موقعیت دیپلماتیک آمریکا ضربه زد. توافق هستهای عملا برنامه هستهای ایران را مهار میکرد اما این اقدامات این کار را نکرد. ایران امروزه تحت تحریمهای آمریکا است که به صورت جدی بر اقتصادش ضربه زده و باعث یاس و ناامیدی مردم ایران شده است. با این حال، برنامه هستهای آن به پیشرفت خود ادامه داده است.
نکته ناامید کننده اصلی این است که حتی اگر بایدن کند و آهسته عمل نمیکرد، باز معلوم نبود که توافق اصلی قابل احیاء باشد زیرا ترامپ نشان داد که آمریکا میتواند بدون اطلاع قبلی علیه آن اقدام کند. شرکتهای غربی که در زمان امضای توافق حاضر به سرمایهگذاری در بازار ایران بودند، حالا پا پس کشیدهاند و دلیل خوبی هم برای این کار دارند. دیپلمات سابق فرانسه جرارد آرود در توییتر خاطر نشان کرد: «حتی اگر برجام احیا شود، هیچ شرکت غربی جرات یک سنت سرمایهگذاری در ایران را ندارد، هیچ بانک غربی حاضر به تامین مالی معاملهای با ایران نمیشود به دلیل ترس از بازگشت تحریمهای آمریکا در 2025. یک بار کافی بود. ایرانیها این را میدانند.»
دولت بایدن نه تمایلی برای برداشتن تحریمهای دوره ترامپ دارد و نه توانایی صدور فرامین اجرایی تا این که دولتهای آینده را متعهد به برجام کند و علاوه بر این، آن میزان آرای لازم در مجلس سنا هم ندارد تا بتواند با تصویب این توافق، آن را به یک معاهده مبدل کند. این بدان معنا است که اگر یک دولت جمهوریخواه در 2025 به قدرت برسد، احتمال خالی کردن زیر پای یک توافق دیگر خیلی زیاد است. آمریکا نمیتواند تضمین کند که به این توافق پایبند بماند و با توجه به این موضوع است که به لحاظ ساختاری ناتوان از اجرای یک فرایند دیپلماسی برای جلوگیری از جنگ یا اشاعه تسلیحات هستهای است.
مقامات ارشد نظامی اسرائیل (رژیم صهیونیستی) در روزهای اخیر از مقرهای فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا دیدن کرده و در نشستها از وضعیت وخیم با ایران گفتهاند. تشکیلات دفاعی اسرائیل (رژیم صهیونیستی) در خصوص موضوع هستهای ایران دچار اختلاف نظر شده و برخی از این مقامات مخالف دیدگاه نتانیاهو هستند که این توافق را غیر قابل قبول و تهدیدی برای امنیت اسرائیل (رژیم صهیونیستی) میدانست. با این حال، حتی آن مقامات اسرائیل (رژیم صهیونیستی) هم که گفتهاند ایران به تولید بمب نزدیک نشده، پیامهایی میفرستند مبنی بر این که حملات هوایی حالا مطرح هستند. این موضوع با توجه به این نکته اهمیت دارد که برنامه هستهای ایران به زودی از نظارتی خلاص میشود که توسط توافق اصلی وضع شده بود.
اگر موضوع بنابر تصویر بزرگتری در نظر گرفته شود، ایران هم چندان بیتقصیر نیست. ایران هیچ مناقشه ارضی با اسرائیل (رژیم صهیونیستی) ندارد اما با لفاظی علیه اسرائیل (رژیم صهیونیستی) و شرور خواندن آن باعث شده تا یک درگیری جدی بین دو کشور به وجود بیاید در حالی که میشد از آن پرهیز کرد. دیپلماتهای ایران توافق هستهای 2015 را در آن زمان به عنوان نخستین گام برای رفع اختلافهای بیشتر با آمریکا میدانستند و واقعیت این است که در خروج ترامپ از این توافق، آنها پایبند به آن توافق بودند و دولت بایدن نتوانست برخلاف گامهایی اقدام کند که ترامپ برداشته بود.
آمریکاییها بعد از 20 سال جنگ در خاورمیانه و آسیای مرکزی به روشنی خسته از وقوع جنگ دیگری در منطقه هستند و از آن پرهیز میکنند. علیرغم این که آنها چقدر خسته از تقابل باشند اما به نظر میرسد که رهبران آنها هنوز هم مشتاق جنگی دیگر و شاید بزرگتر از همه آن جنگها هستند.