loader image

جستجو

توافق هسته ای

کانورسیشن: آیا اعتمادی برای دستیابی به توافق هسته‌ای باقی مانده است؟

مرکز مطالعات سورین

چکیده

وبگاه «کانورسیشن» در یادداشت تازه خود به بررسی رفتار آمریکا طی فرایند امضای برجام تاکنون و خروج یکطرفه ترامپ که موجب بی‌اعتمادی ایران شده پرداخت و حصول برجامی جدید را منوط به تغییر نگاه ایران دانست.

فهرست مطالب

به گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه «کانورسیشن» در یادداشت تازه خود به‌قلم «بن ریچ» و «لینا عادل» نوشت: با از سرگیری مذاکرات هسته­‌ای بین ایران، آمریکا و دیگر اعضای برجام در 29 نوامبر، یک سوال بزرگ به وجود می­‌آید. آیا تعامل با ایران ثمره دیپلماتیک خواهد داشت یا به هدر می­رود؟

برجام که در سال 2015 توسط دولت اوباما (در کنار آلمان، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه) مورد مذاکره قرار گرفت، نشان دهنده تلاش بزرگی برای محدود کردن جاه‌طلبی‌های هسته‌­ای ایران بود.

توافق 159 صفحه‌ای برجام، آمریکا و شرکای اروپایی­اش را متعهد می­کند که تحریم­های طولانی‌مدت را لغو کنند تا به ایران اجازه دهد سرمایه‌گذاری خارجی را بازگرداند و منابع طبیعی خود را در سطح جهانی بدون محدودیت بفروشد.

 در ازای آن، تعهدات ایران عبارت بودند از:

  • حفظ سطح غنی‌سازی اورانیوم زیر 3.67 درصد (سطحی که برای تولید سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای تجاری استفاده می‌شود)
  • محدود کردن تعداد سانتریفیوژها و مقدار اورانیوم ذخیره شده.
  • دادن اجازه برای نظارت، راستی‌آزمایی و شفافیت بیشتر برنامه هسته­ای این کشور توسط آژانس بین‌­المللی انرژی اتمی.
  • و تعطیل کردن برخی از تاسیسات.

 این گام‌ها به فعالیت‌های غیرنظامی محدود اجازه می‌دهد که باقی بمانند، اما کاربردهای نظامی احتمالی در حال حاضر خنثی خواهند شد.

نکته مهم این است که برجام از پرداختن به سایر اقدامات ایران که توسط آمریکا و شرکای آن بی‌ثبات‌کننده تلقی می‌شوند، اجتناب کرد. این‌ها شامل حمایت تهران از شورشیانی مانند حزب‌الله لبنان، شورشیان حوثی در یمن و شبهه‌نظامیان مختلف عراقی و سوری و همچنین برنامه موشکی و پهپادهای بالستیک در حال گسترش آن بود.

در این توافقنامه به صراحت اشاره شد که تحریم‌ها برای این فعالیت‌ها همچنان پابرجا خواهند ماند و به عنوان موضوعات جداگانه تلقی می‌شوند.

فراتر از پرداختن به بحران فوری اشاعه احتمالی هسته­‌ای، این توافق به عنوان تمرین اعتمادسازی عمل می­کرد. این توافق نشان می­دهد که آمریکا می­تواند شریک قابل اعتمادی برای مذاکرات آینده باشد.

انتخاب غافلگیرکننده دونالد ترامپ در سال 2016، برجام را به آشفتگی کشاند. در حالی که اوباما مسائل مربوط به برنامه هسته­‌ای ایران را از سایر اقدامات بی‌ثبات‌کننده این کشور جدا کرده بود، ترامپ هر دو را از یک دریچه دید.

این امر باعث شد واشنگتن در ماه می 2018 به طور یکجانبه از توافق خارج شود و کارزار موسوم به «فشار حداکثری» را اجرا کند که به دنبال قلدری ایران برای گرفتن امتیازات گسترده­تر بود. این توافق در واقع به مدت یک سال پس از خروج آمریکا به امید اینکه سایر امضاکنندگان بتوانند واشنگتن را به میز مذاکره هدایت کنند، ادامه یافت.

با این حال، این امیدها بی‌نتیجه ماند، زیرا ترامپ اروپایی‌­ها را تحقیر و تحریم­ های جدیدی علیه تهران وضع کرد و اقدامات تحریک‌آمیز دیگری شامل ترور سردار سلیمانی، شخصیت بسیار مورد احترام در ایران انجام داد. چهره ترامپ، دیدگاه نخبگان ایرانی را در مورد دوگانگی آمریکا تایید کرد و تلاش لیبرال اوباما برای ایجاد رابطه کاری با تهران را خدشه‌دار نمود.

ایران با احساس خیانت، به تشدید تنش­‌ها در خاورمیانه – از جمله حملات به تاسیسات فرآوری نفت عربستان – پرداخت و غنی‌سازی اورانیوم بسیار فراتر از سطوح توافق شده در برجام را از سر گرفت.

بسیاری امیدوار بودند که با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، واشنگتن به سرعت به سمت تعامل مجدد با تهران و بازگشت به توافق برجام حرکت کند. زمان برای روحانی، حامی اصلی توافق در ایران، مهم بود که قرار بود در اوت امسال دوره ریاست جمهوری خود را به پایان برساند. (ابراهیم رئیسی رئیس جمهور اصولگرا و تندروتر جایگزین او شد).

با این وجود، بایدن، اوباما نبود، و علی­رغم مشترک بودن بسیاری از کارکنان، دولت او به سرعت سیاست خارجی محافظه‌­کارانه‌تری را از خود نشان داد.

در نشست ماه گذشته گروه 20، آمریکا، آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه­ای مشترک بر این پیام تاکید کردند و گفتند:

بازگشت به پایبندی به برجام، لغو تحریم­‌ها را با پیامدهای بلندمدتی برای رشد اقتصادی ایران فراهم می­کند. این تنها در صورت تغییر رویکرد ایران امکان‌پذیر خواهد بود.