به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، روزنامه هاآرتص در مقاله‌ای به‌قلم «سباستین کاستلیه» نوشت: چشم‌انداز 2030، برنامه توسعه چشمگیر 7 تریلیون دلاری عربستان، «تأثیر مثبت زیادی بر ما سعودی‌ها دارد.
حالا ما چیزی داریم که به آن افتخار کنیم، نه فقط نفتمان. اکنون ما جاه‌طلبی‌هایی داریم.» این ارزیابی «رهام الشماری» -کارشناس و سرمایه‌گذار خطرپذیر سعودی- است.
برای من، نئوم، «طرحی که 9 میلیون نفر را در خود جای خواهد داد»، بیشتر یک مرکز تحقیق و توسعه بزرگ است. تحقیقات و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در آنجا بر نحوه زندگی ما در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد.
اگر نئوم واقعاً همانطور که عربستان ادعا می‌کند ساخته شود، مجموعه‌ای از پروژه‌هایی خواهد بود که در منطقه‌ای به وسعت بلژیک ساخته شده است تا به گفته روابط عمومی این پروژه «بعضی از مبرم‌ترین چالش‌های پیش‌روی بشریت» را حل کند.
اما پنج سال از شروع پروژه گذشته است و با توجه به پیشرفت اندک، شکاف‌هایی در چشم‌انداز پروژه شاخص محمد بن سلمان برای تنوع بخشیدن به اقتصاد نفت-محور عربستان ظاهر می‌شود.
کارمندان سابق نئوم این نگرانی را مطرح کردند که شاید چنین پروژه‌ای هرگز ممکن نباشد. کارشناسان معماری آن را «دیوانه‌وار» نامیده‌اند.
منابع داخلی دیگر از انتقاد از ایده‌های همیشه در حال تغییر محمد بن سلمان، نوسانات خلقی، رفتار‌های وحشتناک و رهبری مبتنی بر ترس او، ابایی ندارند.
یک منبع آگاه به وضعیت خاندان سلطنتی عربستان به من گفت: «نگرانی کلی این است که مانند شاه ایران، محمد بن سلمان طرح‌هایی را توسعه دهد که به شکل باورنکردنی غیر‌ممکن باشد و هیچ‌کس به او نمی‌گوید اهداف جدیدی انتخاب کن».
این منبع با اعلام خطر سرنگونی ولیعهد افزود: «من نمی‌دانم که آیا محمد بن سلمان اطلاعات معتبری در مورد پروژه نئوم دریافت می‌کند یا نه، زیرا افراد نزدیک به او تنها آنچه را می‌گویند که وی می‌خواهد بشنود.»
از طرفی میزان کنترل محمد بن سلمان بر قدرت، در تاریخ اخیر عربستان بی‌سابقه است و سیستم پادشاهی را از «یک اجماع درون خانوادگی به حکومت یک نفره» تبدیل کرده است.
اینکه نئوم از نظر اقتصادی مناسب است یا یک ایده‌ی علمی-تخیلی است، تا امروز نامشخص مانده است.
اما یک چیز قطعی است. نارضایتی‌ها روز به روز افزایش می‌یابد. سوال مردم این است: آیا سرمایه‌گذاری بزرگ محمد بن سلمان، پادشاهی را ورشکست می‌کند؟
در ماه جولای، ولیعهد چگونگی تامین مالی این ابرپروژه آینده‌نگر را تشریح کرد. حدود نیمی از 1.2 تریلیون دلار مرحله اول پروژه، که قرار است تا سال 2030 اجرا شود، توسط صندوق سرمایه‌گذاری عمومی تامین می‌شود و اقتصاد نفت-محور پادشاهی، مالیات‌های دولتی و سایر صندوق‌های ثروت دولتی در منطقه، نیمی دیگر را تامین می‌کنند.
سرمایه‌گذاران خصوصی سعودی نیز تشویق خواهند شد تا در سال 2024 در این پروژه سرمایه‌گذاری کنند.
در واقع، طبق گزارش‌ها، عربستان چندین خانوار از ثروتمندترین خانواده‌های پادشاهی را مجبور کرده تا به دلیل وظیفه ملی در عرضه اولیه سهام شرکت انرژی سعودی آرامکو در سال 2019 به سرمایه‌گذاران اصلی تبدیل شوند.
به عبارت دیگر، بخش بزرگی از پول عربستان که با دقت برای دهه‌ها کنار گذاشته شده است تا هزینه دوران پس از نفت شود، صرف هزینه‌های نجومی نئوم خواهد شد.
اشتباه نکنید، نئوم می‌تواند سود بلندمدتی را برای عربستان به ارمغان بیاورد، اما تاریخ پر از اتفاقتی است که آنجور که باید، پیش نرفته‌اند: پروژه‌های بزرگ اغلب از نظر اقتصادی روی کاغذ خوب به نظر می‌رسند و مطمئناً چشم‌ها را فریب می‌دهند، اما چیزی مانند تبلیغاتشان در زندگی واقعی ارائه نمی‌شود.