به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، موسسه خاورمیانه در یادداشت تازه خود به‌قلم «چارلز لیستر» نوشت:در اقدامی کم‌سابقه، فرماندهی مرکزی نیروهای مسلح آمریکا (سنتکام) در اواخر روز ۱۶ جولای اعلام کرد که با گذشت 6 ماه از سال ۲۰۲۴، داعش «در مسیر دوبرابرکردن» حملات خود در سوریه و عراق نسبت به کل سال ۲۰۲۳ قرار دارد.
طبق گفته سنتکام، داعش تاکنون در بازه زمانی ماه ژانویه تا ژوئن، ۱۵۳ حمله در هر دو کشور انجام داده است. آن‌ها تأکید می‌کنند که «افزایش حملات نشان‌دهنده تلاش داعش برای بازسازی خود پس از چندین سال کاهش توانایی است.»
ژنرال «مایکل ای کوریلا» -فرمانده سنتکام- بر این نکته پافشاری کرد که دستیابی به یک شکست پایدار برای داعش همچنان وابسته به «تلاش‌های مشترک ائتلاف و شرکاء» است.
این پیامی روشن پیش از مذاکرات دوجانبه آمریکا و عراق در واشنگتن در این هفته در مورد آینده حضور ائتلاف ضدداعش در عراق به شمار می‌رود.
اینکه سنتکام تمایل دارد تا به این شکل علنی به افزایش حملات داعش در سال ۲۰۲۴ اشاره کند، یک مسئله است، اما واقعیت بسیار وخیم‌تر از آن چیزی است که در بیانیه آن‌ها مطرح شده است. چرا؟
معیار سنتکام برای سنجش حملات داعش، ادعاهای مسئولیت‌پذیری این گروه تروریستی است؛ اما داعش تنها بخش کوچکی از حملات خود را در سوریه و عراق بر عهده می‌گیرد، [آن هم] ظاهراً برای پنهان‌کردن روند احیای تدریجی خود.
این احیا در سوریه به شکل ملموس و آشکاری در حال وقوع است، اما در عراق این‌طور نیست.
در حالی که داعش در سال ۲۰۲۳، ۱۲۲ حمله در عراق انجام داد، این رقم در 6 ماه اول سال ۲۰۲۴ به تنها ۳۵ حمله کاهش یافته که نشان‌دهنده احتمال کاهشی ۴۳ درصدی در سال جاری است.
با این حال، در حالی که سنتکام می‌گوید داعش ۱۵۳ حمله را در نیمه اول ۲۰۲۴ در سوریه انجام داده، رصد روزانه حملات گزارش‌شده داعش در سراسر کشور، حاکی از آن است که تعداد واقعی ۵۵۱ حمله در مناطقی تحت کنترل آمریکا و شرکای آن، نیروهای دموکراتیک سوریه و همچنین دولت سوریه بوده است.
همان‌طور که داده‌های زیر نشان می‌دهند، سال ۲۰۲۴ شاهد افزایش چشم‌گیری در حملات داعش در خاک سوریه بوده است.
اگر سنتکام فکر می‌کند داعش در مسیر دوبرابرکردن حجم عملیات خود در سال جاری است، واقعیت به‌مراتب نگران‌کننده‌تر است.
در بیانیه روز 16 جولای سنتکام، شرح اجمالی اقدامات صورت‌گرفته برای مقابله با داعش ارائه شد. نیروهای عراقی با همکاری نزدیک با آمریکا، از ماه ژانویه تا ژوئن 2024، 137 عملیات مشترک انجام دادند.
این عملیات‌ها منجر به کشته‌شدن 30 شبهه‌نظامی داعش و دستگیری 74 تن دیگر شد. چنین اقداماتی نقشی حیاتی در مهار داعش ایفا کرده و به کاهش 43 درصدی حملات آن‌ها، همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، منجر شده است.
با این حال، اوضاع در همسایگی، یعنی در سوریه، نگران‌کننده‌تر است. به نظر می‌رسد داعش در حال احیا است.
آمار ضدتروریسم سنتکام در سوریه به مراتب پایین‌تر است؛ تنها 59 عملیات انجام شده که منجر به کشته‌شدن 14 عضو داعش و دستگیری 92 تن دیگر شده است.
این ارقام نشان‌دهنده کاهش احتمالی 16 درصدی عملیات نسبت به سال 2023 و همچنین کاهش 72 درصدی در تعداد کشته‌شدگان و دستگیرشدگان داعش است.
بخش قابل‌توجهی از این کاهش عملیات علیه داعش، به ایران و گروه‌های نیابتی مسلح آن در عراق و سوریه نسبت داده می‌شود.
این گروه‌ها از ماه اکتبر 2023 دست‌کم 185 حمله علیه نیروهای آمریکایی ترتیب داده‌اند که آزادی عمل نظامی آمریکا، به‌ویژه در سوریه، را به‌طور قابل‌توجهی محدود کرده است.
اما بستر ظهور مجدد داعش در سال 2024، پیش از حمله حماس در روز هفتم اکتبر 2023 در سوریه مهیا شده بود.
این گروه از سال 2020 به‌طور آهسته و حساب‌شده در حال بازسازی توانایی‌های خود، به‌ویژه در بادیه (بیابان) مرکزی تحت کنترل دولت سوریه بوده است.
داعش در سال‌های اخیر از این گستره وسیع با جمعیت کم‌تراکم برای بازسازی خود بهره برده است.
دولتی که توانایی مقابله با یک شورشی پراکنده را ندارد و سابقه خوبی در مبارزه با داعش ندارد، به‌طور غیرمستقيم به این بازسازی کمک کرده است.
تمرکز بیش‌تر داعش بر مناطق تحت کنترل دولت سوریه، با بررسی تلفات حملات آن‌ها در یک سال گذشته به‌خوبی قابل درک است.
در مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه، 82 نفر کشته شده‌اند، در حالی که در مناطق تحت کنترل دولت سوریه، این رقم به 566 نفر می‌رسد.
در 6 ماه گذشته، داعش دست‌کم سه دستگاه خودروی بمب‌گذاری‌شده، تولید و مستقر کرده است. این رویدادی است که از زمان ازدست‌دادن قلمرو در سال 2019 به‌ندرت مشاهده شده است و نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجه تدارکات، زنجیره تأمین و دسترسی به امکانات تولید امن برای این گروه است.
حملات با بمب‌های دست‌ساز نیز در سال جاری به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است، همان‌طور که حملات پیچیده، کمین‌های هماهنگ، یورش‌ها، ایجاد ایست‌های بازرسی ناگهانی در بزرگ‌راه‌ها و ترورهای هدفمند نیز افزایش یافته است.
حملات داعش در سوریه در سال جاری، با حضور تعداد بیش‌تری از مبارزان که برای مدت طولانی‌تری در صحنه نبرد باقی می‌مانند، همراه بوده است.
این امر نشان‌دهنده تمایل بسیار بیش‌تر آن‌ها برای پذیرش ریسک تلفات در نبرد است و تلویحاً حاکی از آن است که جذب نیرو، دیگر برای آن‌ها مشکلی ندارد. حملات داعش همچنین به‌طور فزاینده‌ای به مناطق شهری نفوذ کرده و اهداف استراتژیک‌تری مانند تأسیسات نفت و گاز و ایست‌های بازرسی نظامی را مورد حمله قرار می‌دهند.
«حکومت سایه» این گروه نیز بار دیگر فعال شده است، شبکه گسترده اخاذی آن‌ها مجدداً رواج پیدا کرده و اعضای داعش با صدور فاکتورهای «مالیات» سفارشی برای کسب‌وکارهای محلی و اِعمال عوارض گمرکی بر کامیون‌های تجاری در جاده‌های اصلی، کنترل بیش‌تری بر تجارت اعمال می‌کنند.
ریشه‌های داعش به اواخر دهه 1980 بازمی‌گردد و «دولتِ» این گروه برای اولین بار در سال 2006 تأسیس شد.
داعش مدت‌زمان بسیار بیش‌تری را بدون کنترل بر قلمرو سپری کرده است تا با داشتن آن. این گروه ماهیتاً یک دشمن صبور در عرصه تروریسم است که سابقه‌ای مستحکم در بازیابی و ظهور مجدد پس از متحمل‌شدن شکست‌های سرزمینی فلج‌کننده دارد.
ظهور مجدد داعش در سال 2024 هم در مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه و هم در مناطق تحت کنترل دولت سوریه رخ داده است، واقعیتی که از سال 2017 شاهد آن نبوده‌ایم.
این ظهور مجدد، همراه با افزایش کیفی فعالیت‌های داعش، نه‌تنها باید زنگ خطر را در ستاد فرماندهی سنتکام به صدا درآورد، بلکه باید در کاخ سفید نیز مورد توجه جدی قرار گیرد.
اگر این موضوع به‌سرعت مهار نشود، خطر تکرار همان سناریوی آشنا در ماه‌ها و سال‌های آتی وجود خواهد داشت.