به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه اوراسیا نت در گزارش خود به‌قلم «دیوید اوبیرن» اعلام کرد: به گفته «مجید چگنی» رئیس شرکت ملی گاز ایران، انتظار می‌رود حجم گاز ترانزیت شده بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان بر اساس توافقنامه سوآپ سه‌جانبه که اواخر سال 2021 امضا شد، در سال جاری 70 درصد رشد کند.
چگنی به حجم گازی که انتظار داشت در سال جاری به ترکمنستان ترانزیت شود اشاره‌ای نکرد.
اما توافق اولیه بین 1.5 تا 2 میلیارد متر مکعب در سال مجاز بود، در بسیاری از گزارش‌های بعدی گفته شد که این حجم به‌سرعت افزایش خواهد یافت.
در اواسط سال 2022، «جواد اوجی» -وزیر نفت ایران- اعلام کرد که سه شریک تجاری، برای دو برابر کردن حجم سوآپ گاز به توافق رسیده‌اند.
در حالی که مشخص نیست که آیا این توافق به‌طور رسمی تصویب شده است یا خیر، ایران برنامه‌های خود را برای توسعه زیرساخت‌های ترانزیت گاز و افزایش ظرفیت ترانزیت گاز بین همسایگان خود ادامه داده است.
مقامات ایرانی در اوایل سال جاری تأیید کردند که کار توسعه خط لوله گاز رشت – چلاوند تا اواسط سال جاری به پایان می‌رسد و حجم گاز قابل ترانزیت به آذربایجان را به 5.5 میلیارد متر مکعب در سال افزایش می‌دهد.
ماه گذشته، اوجی اعلام کرد که ایران در حال برنامه‌ریزی برای امضای قرارداد جدید واردات گاز با ترکمنستان تا سقف 10 میلیارد متر مکعب در سال است.
مشخص نیست چه مقدار از این گاز به آذربایجان ترانزیت می‌شود، اما آنچه مسلم است این است که آذربایجان برای تأمین نیاز داخلی رو به رشد خود و انجام تعهدات صادراتی خود به گرجستان، ترکیه و اروپا، قطعاً به حجم گاز بسیار بیشتری نیاز دارد.
در ماه جولای سال گذشته، باکو قرار دادی با اتحادیه اروپا امضا کرد تا حجم گازی را که از طریق کریدور گاز جنوبی به اروپا ارسال می‌کند، تا سال 2027 به 20 میلیارد متر مکعب، یعنی سالانه دو برابر حجم قبل کند تا جبران گاز از دست رفته روسیه شود.
در مرحله اول این توافق، صادرات گاز آذربایجان در سال جاری به 11.5 میلیارد مترمکعب خواهد رسید که این رقم قبل از حمله مسکو به اوکراین، سالانه 10 میلیارد متر مکعب بود.
کار برای افزایش تولید میدان گازی غول‌پیکر شاه دنیز آذربایجان در دریای خزر ادامه دارد، هرچند اپراتور میدان گازی بی‌پی(BP یک شرکت گازی آذربایجانی) نشان داده است که این میدان به‌تنهایی نمی‌تواند تمام گاز موردنیاز این قرارداد را تأمین کند.
البته آذربایجان ذخایر گاز دیگری نیز دارد؛ در ژانویه، شرکت بی‌پی اعلام کرد که حفاری اکتشافی را در مخازن گازی عمیقی که گمان می‌رود در زیر میدان گازی شاه دنیز و میدان نفتی اصلی آذربایجان واقع‌شده است، آغاز کرده.
با این حال، حتی اگر حفاری ذخایر قابل‌استخراج تجاری تأیید شود، بعید است که تولید این حجم از گاز قبل سال 2027، آغاز شود.
اوایل ماه جاری، شرکت توتال انرژی فرانسه اعلام کرد که تولید گاز را از میدان آبشرون خود تا پایان سال جاری آغاز خواهد کرد؛
با این حال، تولید اولیه تنها 1.5 میلیارد متر مکعب در سال خواهد بود که در حال حاضر برای بازار رو به رشد گاز داخلی آذربایجان در نظر گرفته شده است.
فاز دوم تولید، برنامه‌ریزی‌شده است، اما مجدداً گاز اضافی احتمالاً به بازار داخلی آذربایجان می‌رود، به این معنی که باکو همچنان باید به توافق مبادله خود با ایران و ترکمنستان برای انجام تمام تعهدات خود نگاه کند.
افزایش سوآپ گاز به افزایش حجم گاز آذربایجان برای صادرات به اروپا کمک می‌کند و به‌نوعی رویای 25 ساله انتقال گاز از ترکمنستان به اروپا را محقق می‌کند.
از اواخر دهه 1990 مجموعه‌ای از پروژه‌ها برای توسعه خطوط لوله برای رساندن گاز ترکمنستان به اروپا تلاش کردند و شکست خوردند.
تعجب‌آور نیست که حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته، علاقه به ترکمنستان به‌عنوان منبع گاز را دوباره برانگیخته است.
ترکمنستان با داشتن چهارمین یا پنجمین ذخایر بزرگ گاز روی کره زمین، بین 9.8 تا 19 میلیارد متر مکعب بر اساس تخمین‌های مختلف، حداقل بر روی کاغذ می‌تواند بیش از 174 میلیارد متر مکعب گازی که روسیه سالانه به اروپا صادر می‌کرد، جایگزین کند.
یا حداقل اگر خط لوله‌ای برای انتقال گاز از جمهوری محصور در خشکی آسیای مرکزی، از دریای خزر و از طریق آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اروپا ساخته می‌شد، می‌توانست.
با این حال، افزایش حجم گازی که از طریق قرارداد سوآپ به آذربایجان می‌رسد و باکو را قادر می‌سازد به تعهدات خود عمل کند، احتمالاً تحقق چنین خط لوله‌ای را دشوارتر خواهد کرد.
مقامات آذربایجان بارها خاطرنشان کرده‌اند که خطوط لوله کریدور گاز جنوبی موجود تنها ظرفیت سالانه 20 میلیارد متر مکعب گاز را دارد که باکو قصد دارد خود آن را تأمین کند.
«الهام علی اف» -رئیس‌جمهور آذربایجان- در سخنرانی در کنفرانسی در اوایل ماه می تأیید کرد که آذربایجان از توسعه خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به اروپا حمایت خواهد کرد.
او گفت: «ما می‌توانیم کمک‌های فنی ارائه کنیم، می‌توانیم لنج‌های لوله‌گذاری خود را فراهم کنیم و می‌توانیم دسترسی به ترمینال سنگچال خود را فراهم کنیم.»
وی افزود که آنچه باکو انجام نمی‌دهد تأمین مالی برای خطوط لوله جدید است.
وی با اشاره به نیاز صاحبان گاز ترکمنستان و فعالان بازار گفت: ما نه می‌توانیم این پروژه را راه‌اندازی کنیم و نه می‌توانیم آن را تأمین کنیم. غرب یک کنسرسیوم برای جمع‌آوری پول لازم تشکیل دهد.