مقامات ایرانی در کمال احتیاط از حاکمان جدید افغانستان استقبال کرده و تأکید کرده‌اند که تهران سیاست خود را بر اساس رفتار طالبان بنا خواهد کرد. ]آیت‌الله[ علی خامنه‌ای، –رهبر معظم انقلاب– طی سخنرانی 28 آگوست گفت: «ماهیت روابط ما با دولت‌ها، به ماهیت روابط آن‌ها با ما بستگی دارد. وی همچنین از فرصت استفاده نمود تا آمریکا را به دلیل «اقدامات کاملاً بی‌شرمانه» در افغانستان مورد تحقیر قرار دهد.
مقامات ایرانی، خروج آمریکا از افغانستان را در واقع تسلیم شدن در برابر گروه نسبتاً کوچک و دارای ایدئولوژی طالبان و موفقیتی می‌دانند که سرمایه‌گذاری آن‌ها در «محور مقاومت» و شبکه منطقه‌ای گروه‌های شبهه نظامی آن را توجیه می‌کند و به احتمال زیاد استراتژی منطقه‌ای «سیاست تهاجمی» ایران را تقویت نموده و به طور بالقوه تنش‌ها را تشدید خواهد کرد. تهران به تازگی روابط خود با دشمن سابق یعنی طالبان را از سر گرفته است. شکست آمریکا در افغانستان دو دستاورد مهم را برای تهران به همراه داشته که یکی قطعی و دیگری محتمل است.
دستاوردهای قطعی
به اعتقاد جمهوری اسلامی، آنچه در افغانستان اتفاق افتاد، منجر به شکست بیشتر آمریکا در غرب آسیا خواهد شد. «ابراهیم رئیسی» -رئیس جمهور ایران- اظهار داشت که حضور آمریکا در منطقه باعث ناامنی می‌شود و خروج واشنگتن از افغانستان، فرصتی برای برقراری «صلح و امنیت» خواهد بود.
«محمدرضا نقدی»–معاونهماهنگ‌کنندهسپاه پاسداران انقلاب اسلامی- هشدار داده است که «پایگاه‌های آمریکایی مستقر در غرب آسیا نیز به زودی به سرنوشت مشابهی دچار خواهند شد» و از همه کشورها و گروه‌های منطقه‌ای خواسته «تا راه خود را از آمریکا جدا کنند».
رهبران حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن نیز تأکید می‌کنند که آن دسته از نیروهای داخلی مستقر در کشورهای تابع آمریکا که امیدشان به واشنگتن است، سرنوشتی مشابه همتایان افغان خود خواهند داشت.
علاوه بر این، «شکست تاریخی» آمریکا در افغانستان، منادی پایان حضور و نفوذ این کشور در غرب آسیاست. این واقعیت که آمریکا در نهایت در برابر طالبان ناموفق بود، مقامات ایرانی را بر آن داشته است که فکر کنند می‌توانند با استفاده از شبهه نظامیان تحت حمایت در نقاط دیگر منطقه، این قدرت بزرگ را شکست دهند.
دستاوردهای احتمالی
پیروزی طالبان در برابر آمریکا همچنین می‌تواند به عنوان سرمایه‌ای در دستان تهران برای تضعیف فشارهای واشنگتن عمل کند. ایران یکی از معدود دولت‌هایی بوده که هنوز سفارت این کشور در کابل باز است.
روزنامه اصلاح‌طلب شرق مطلبی منتشر کرد که بر فرصت‌های به دست آمده برای چین، روسیه و ایران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان تأکید می‌کند. چین از ظهور مجدد طالبان استقبال کرده است و ایران نیز این اتفاق را فرصتی غیرمنتظره برای تقویت روابط خود با پکن می‌داند و به «توافقنامه راهبردی» 25 ساله‌ای که دو طرف امضا کرده‌اند، جان تازه‌ای می‌بخشد.
ابراهیم رئیسی، از زمان روی کار آمدن در دولت جدید، در اولین تماس تلفنی با «شی جین پینگ» -رئیس جمهور چین- اظهار داشت که «ایران آماده است تا در برقراری امنیت، ثبات و صلح در افغانستان با این کشور همکاری کند». روزنامه جوان نیز تأکید کرده که «در حال حاضر، برای ایران، رابطه با چین و روسیه مهمتر از مذاکرات هسته‌ای است. غرب و به ویژه آمریکا از شکست در افغانستان شوکه شده‌اند و این بهترین فرصت برای ایران، روسیه و چین است که از آن استفاده کنند».
خطرات احتمالی
با وجود فرصت‌های واقعی و بالقوه‌ای که ایران در افغانستان می‌بیند، تحکیم حکومت طالبان می‌تواند چالش‌های جدی را برای این کشور به همراه داشته باشد. مهمتر از همه اینکه، رویکرد طالبان در قبال شیعیان محلی تأثیر قابل توجهی بر روابط تهران و کابل خواهد داشت. طالبان در دوران حکومت خود در دهه 1990، به داشتن ایدئولوژی ضد شیعی خود مشهور بودند که در آزار و اذیت سیستماتیک، شکنجه و کشتار اقلیت شیعه هزاره منعکس شده بود. در حال حاضر، ایران هنوز تصویر طالبان اصلاح شده‌ای را در ذهن خود می‌پروراند که به حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی احترام می‌گذارد. در حقیقت، طالبان در هفته‌های اخیر با اجازه دادن به شیعیان برای برگزاری مراسم عزاداری عاشورا در افغانستان سعی کرده‌اند تهران را از این موضوع مطمئن کنند. با این حال، مشخص نیست که آیا طالبان پس از تحکیم حکومت خود به این کار ادامه خواهند داد یا خیر.
منافع و چالش‌ها
در مجموع، تهران امیدوار است از تسلط طالبان در زمینه‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی سود برد. ایران در صدد است تا روابط خود را با چین و روسیه تقویت کند. مقامات ایرانی بر جهت‌گیری سیاست خارجی «نگاه به شرق» تاکید کرده‌اند و خروج آمریکا از افغانستان می‌تواند هدیه‌ای غیر منتظره در این زمینه باشد. با این وجود، عدم وجود اطمینان در مورد نحوه اداره طالبان، مانع از اتکای کامل مقامات ایرانی به دستاوردهای ایدئولوژیکی و ژئوپلیتیکی می‌شود که به نظر می‌رسد حداقل در حال حاضر در افغانستان به دست آورده‌اند.