بهگزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه میدل ایست آی در مقالهای بهقلم «ولید ابوهلال» نوشت: پیش از اجلاس بریکس در کازان روسیه، بلوک ژئوپلیتیکی به رهبری روسیه و چین گزارشی تاریخی منتشر کرد که در آن پیشنهاد ایجاد زیرساختهای جدیدی برای تجارت و انتقال پول با استفاده از پول ملی خود به جای دلار آمریکا را ارائه کرد.
این میتواند تحولی قابلتوجه باشد، زیرا برخی کارشناسان معتقدند که «سلاحی بودن» دلار علیه کشورهایی که آمریکا با سیاستهای آنها از طریق تحریمها، مسدود کردن داراییها و سایر اقدامات مخالف است، اعتماد بینالمللی به دلار را تضعیف کرده و باعث فشار جهانی برای کاهش ارزش دلار شده است.
از سال 1944، هژمونی دلار آمریکا بر سایر ارزهای جهانی به آمریکا این امکان را داد که بر سیاستهای اکثر کشورهای در حال توسعه، از جمله در غربآسیا، تأثیر بگذارد و از بسیاری جهات کنترل کند.
برای دههها، آمریکا از نظر قدرت نظامی، توسعه فناوری و کنترل بر منابع طبیعی یک برتری جهانی را حفظ کرده است.
با این حال، اقتصاددانان بر این باورند که دلار یکی از مهمترین عناصر هژمونی آمریکا، بهویژه در کشورهای دارای اقتصادهای نوظهور است.
این واقعیت در 12 ماه گذشته بهشدت احساس شده است، زیرا جامعه جهانی نتوانسته یا نمیخواهد سیاستهای آمریکا را به چالش بکشد و نسلکشی اسرائیل در غزه را متوقف کند. آمریکا از طریق کمکهای خارجی و نظامی به کشورهایی مانند مصر، اردن، عراق و دیگر کشورهای فقیر منطقه، سیاستهای خود را بر بسیاری از کشورهای عربی تحمیل کرده است.
کشورهای ثروتمندتر مانند عربستان و امارات منافع خود را با آمریکا در اولویت قرار دادهاند و بنابراین هیچ اقدام معناداری برای پایان دادن به تجاوزات جاری در فلسطین و لبنان انجام ندادهاند.
با این حال، در سالهای اخیر، کشورهای بریکس سهام طلای خود را افزایش دادهاند و رهبران آن بهدنبال کاهش اتکای کشورهای خود به دلار آمریکا هستند.
حتی اعضای اتحادیه اروپا، از جمله وزیر خارجه آلمان، اخیراً تمایل خود را برای سیستم پرداخت مبتنی بر اتحادیه اروپا، بدون دلار و مستقل از آمریکا ابراز کردهاند.
در حالی که دلار همچنان با 90 درصد تسلط بر مبادلات ارزی ادامه میدهد، همچنان توانست در سال 2022 ذخایر ارزی را به کمترین میزان در 20 سال گذشته برساند.
از زمان راهاندازی بریکس در سال 2009، بریکس از نظم بینالمللی چندقطبی و یک سیستم مالی و تجاری جهانی منصفانه دفاع کرده است که همچنان یک جاهطلبی کلیدی است.
کشورهای بریکس اکنون در حال مذاکره برای ایجاد یک ارز ذخیره جدید هستند که به کشورهایشان امکان استقلال اقتصادی بیشتری را بدهد.
با توجه به جنگهای مورد حمایت آمریکا در سراسر غربآسیا، بسیاری امیدوارند که کاهش قابلتوجه تسلط دلار آمریکا بهعنوان یک ذخیره جهانی و ارز تجاری بینالمللی، مانع از نفوذ مخرب غرب بر جهان شود.
بریکس میتواند نقش مهمی در به چالش کشیدن سلطه دلار آمریکا ایفا کند.
این امر با افزایش ذخایر طلا و ارزهای کلیدی کشورهایشان مانند یوان چین به جای دلار آمریکا و ایجاد توافقات تجاری غیردلاری رخ خواهد داد.
ناگفته نماند که کشورهای مؤسس بلوک بریکس چندان علاقهای به آمریکا و همچنین سیاستهای روسیه و چین نیز ندارند.
پس از اینکه دولت آمریکا ذخایر 300 میلیارد دلاری ارز روسیه را بهدنبال تهاجم این کشور به اوکراین مسدود کرد، ولادمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، سرمایهگذاری در داراییهای مانند طلا یا نفت را پیشنهاد کرد.
بر اساس گزارشها، تا سال 2024، ذخایر طلای بانک مرکزی کشورهای بریکس به اضافه مصر بیش از 20 درصد کل طلای موجود در بانکهای مرکزی جهان را به خود اختصاص میدهد. روسیه، هند و چین در 10 رتبه اول طلا قرار دارند.
از طرف دیگر آمریکا بهطور غیرمستقیم کشورها را با حذف آنها از سیستم پرداخت سوئیفت و ممانعت از انتقال هرگونه وجه بین بانکهای بینالمللی تنبیه کرده است که «ضربه شدید ملی» به کشورهایی مانند ایران زده است.
بریکس ایجاد یک طرح پرداخت برونمرزی (Bcbpi) را پیشنهاد کرده که هدف آن به حداقل رساندن اتکا به سیستم پرداخت فرامرزی حاکم در حال حاضر و تشویق کشورها به استفاده از ارزهای ملی خود در تجارت بینالمللی است.
بریکس برنامههای خود را برای ایجاد جایگزینی در سیستم سوئیفت تحت کنترل آمریکا اعلام کرده است.
با چنین اقدامی به اعضای خود این امکان را میدهد تا بدون موانع پرداخت در بین بانکهای مرکزی کشورهایشان پول انتقال دهند.
در حالی که هنوز تأیید نشده است که آیا بحث ارز یکپارچه برای کشورهای این بلوک در دستور کار است یا خیر، اما در صورت تصویب چنین طرحی، اقدامی محوری و راهبردی خواهد بود که موقعیت دلار آمریکا را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد.
اعضای بریکس برای تعمیق تجارت بینالمللی با استفاده از ارزهای محلی به جای دلار آمریکا تلاش میکنند.
دلار آمریکا تنها ارز مورد استفاده در تجارتهای نفتی است، در حالی که بزرگترین خریداران و همچنین بزرگترین فروشندگان آن، اعضای بریکس هستند.
در حالی که اعضای بریکس ممکن است بر سر یک ارز مشترک توافق نداشته باشند، اما همگی موافقند که نباید به ارز واحدی مانند دلار آمریکا وابسته باشند.
در حالی که بریکس میتواند ابزار قدرتمندی برای دستیابی به این هدف باشد، اما بهتنهایی نمیتواند سیاستهای آمریکا در غربآسیا را تغییر دهد.
کشورهای عربی نیز باید برخی گامهای راهبردی، از جمله پایان تدریجی وابستگی اقتصادی و پولی خود به آمریکا را بردارند که در حال حاضر برای آنان بسیار غیرممکن است.