به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، نشریه فرست اسپات در یادداشتی به‌قلم «مهش رنجان دباتا» نوشت: نیمه اول جولای امسال با یک سری تحولات در قفقاز جنوبی بسیار پرحادثه بوده است. اولین پرواز مستقیم از سین کیانگ به ایروان، توسط خطوط هوایی چین آغاز می‌شود و بسیاری از استراتژیست‌ها و تحلیلگران جهانی شگفت‌زده هستند که این فعالیت جدید چین در این منطقه رنگ و بوی متفاوتی به وضعیت ژئوپلیتیک بی‌ثبات قفقاز خواهد بخشید.
گام جدید مانور نظامی مشترک آمریکا و ارمنستان نیز از تاریخ 15 جولای تا 24 این ماه است. رقابت چین با آمریکا کاملاً شناخته شده است.
در اجلاس سالانه سازمان همکاری شانگهای (SCO)، درخواست «شی جین پینگ» رئیس‌جمهور چین برای مقاومت در برابر «مداخله خارجی» تنها به آمریکا اشاره داشت. در واقع، دو دولت روسیه و چین هیچ‌گونه دخالت مستقیم یا غیرمستقیم آمریکا در ژئوپلیتیک قفقاز را تحمل نخواهند کرد و اکنون در تلاش برای کنترل این منطقه هستند.
علاوه بر این، چینی‌ها نسبت به هر قدرت، بازیگر یا کشور دیگری، چه در داخل و چه در خارج، در قفقاز جنوبی چندین مزیت دارند.
به‌عنوان مثال، روسیه به دلیل حمایت مداوم چین از خودش در مورد مسائل مهم جهانی، نسبت به هرگونه فعالیت چینی در قفقاز جنوبی بی‌اعتنا است.
مشارکت بین مسکو و پکن در دوران پس از فروپاشی شوروی به‌طور تصاعدی افزایش یافته است و هر دو همسایه اکنون در حال آغاز «عصر جدیدی» از مشارکت هستند.
ذکر این نکته ضروری است که چین تقریباً با تمام کشورهای قفقاز جنوبی و اطراف آن مشارکت دوجانبه دارد.
به‌عنوان مثال، قراردادهای مشارکت استراتژیک با ترکیه، گرجستان و آذربایجان و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی گسترده در ارمنستان دارد.
علاوه بر این، یک «مشارکت جامع راهبردی» با ایران در سال 2021 بین دو کشور برای نزدیک به 25 سال آینده امضا شده است.
تنش و آشفتگی در روابط چین و آمریکا در چند سال اخیر، چین را بر آن داشته تا به رهبر قانونی کشورهایی تبدیل شود که با فشارهای آمریکا مواجه شده‌اند که سه کشور از آن‌ها روسیه، ترکیه و ایران، سهم قابل‌توجهی در این زمینه دارند.
قفقاز جنوبی در این مقطع بسیار حساس شده است و چین نیز به‌اندازه کافی سریع و باهوش بوده است که با توان اقتصادی خود در جو ناآرام قفقاز جنوبی حرکت کند.
دوجانبه چین با کشورهای قفقاز تقریباً 120 میلیارد دلار است که ایران و ترکیه به ترتیب بیش از 60 و 50 میلیارد دلار و گرجستان، ارمنستان و آذربایجان هر کدام نزدیک به 2 میلیارد دلار در این سرمایه سهم دارند.
این وضعیت در قفقاز جنوبی می‌تواند برای چین یک موقعیت برد-برد باشد، اما ممکن است برای هند عذابی بزرگ باشد.
هند دو منفعت اصلی در منطقه قفقاز جنوبی دارد؛ اولین منفعت شکوفایی کامل کریدور بین‌المللی شمال جنوب (INSTC) است تا بتواند حداکثر سود را از این پروژه به دست آورد و دومین منفعتش توقف پیوند نامقدس بین ترکیه، پاکستان و آذربایجان در قفقاز جنوبی است.
بی‌تفاوتی ارمنستان نسبت به کریدور کمربند و جاده چین در غیبت آشکار این کشور از مجمع کمربند و جاده مشخص است.
موضع ارمنستان یکی از دلایلی است که هند تمایل خاصی برای کمک به ارمنستان نشان داده است.
گفت‌و‌گوهای دیپلماتیک هند با مقامات عالی ارمنستان در چهار سال گذشته در بحبوحه پیوند دفاعی هند و ارمنستان و امکان اعطای وضعیت «همسایگی گسترده» به ارمنستان توسط هند، سیگنال قوی در مورد نقش به ظاهر فعال در قفقاز جنوبی ارسال کرده است.
با وجود اینکه هند با آذربایجان شراکت تجاری دارد، ترکیه و پاکستان برای چندین دهه با هند به‌ویژه در مورد کشمیر در هر مجامع منطقه‌ای و جهانی دشمنی داشته‌اند.
ماه گذشته، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در دیدار با نخست‌وزیر پاکستان در اسلام‌آباد، حمایت ضمنی آذربایجان از پاکستان در موضوع کشمیر را با صدای بلند اعلام کرد که باعث ناراحتی هند شد.
سفر علی‌اف به پاکستان نشان‌دهنده روابط خوب بین این دو ملت است و احتمال پیوستن چین به این باند، منافع هند در قفقاز جنوبی را به خطر خواهد انداخت.
علاوه بر این، آذربایجان به پیشنهاد ارمنستان به هند برای تغییر مسیر کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) از طریق ارمنستان (ایران، ارمنستان، گرجستان و فراتر از آن) به این بهانه که کوتاه‌تر خواهد بود، مشکوک است.
مسیر اصلی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب از ایران، آذربایجان، گرجستان می‌گذرد. از این رو آذربایجان می‌خواهد با حمایت ضمنی ترکیه یک کریدور در زنگزور بسازد تا از یک سو مسیر اصلی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب کمرنگ نشود و از سوی دیگر به ارمنستان توجهی نداشته باشد.
در میان چنین سناریوی حساس ژئوپلیتیکی، روسیه می‌تواند ناجی منافع اتصال هند از طریق کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب در قفقاز جنوبی باشد.
این تا حدودی از بیانیه مشترک صادر‌شده پس از اجلاس سالانه دهلی نو و مسکو (8 تا 9 جولای 2024) بین نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه مشهود است.
هر دو کشور توافق کردند که «مشارکت استراتژیک ویژه و ممتاز» خود را علاوه بر «تلاش‌های مشترک برای تشدید استفاده از مسیر کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب» تقویت و تعمیق بخشند.
روسیه هنوز در میان بازیگران منطقه‌ای قفقاز جنوبی مورد احترام است و با همه آن‌ها رابطه قوی دارد. روسیه همچنین می‌تواند بر چین، ترکیه و آذربایجان تأثیر بگذارد، تلاشی که به نفع هند خواهد بود.