به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، اندیشکده اوراسیا ریویو در یادداشت تازه خود به‌قلم «عادل خان میانخیل» نوشت: جمهوری‌های آسیای میانه متشکل از قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، جایگاه مهمی در چارچوب‌های ژئوپلیتیکی هند و چین دارند.
پس از اعلام خروج نظامی آمریکا از افغانستان، هند و چین موج جدیدی از تعاملات دیپلماتیک را با این جمهوری‌ها آغاز کرده‌اند.
چین در جولای 2020 یک گفتگوی جدید 1+5 را با آنها برقرار کرد.
دومین نشست چین در 12 می 2021 برگزار شد. این نشست بر موضوعاتی چون همکاری، کووید-19 و اتخاذ یک رویکرد سیاسی فراگیر در تعامل با افغانستان متمرکز بود. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، در 25 ژانویه 2022 یک نشست مجازی با رهبران آسیای میانه برگزار کرد و به دنبال همکاری در مبارزه با تروریسم و تقویت امنیت منطقه بود.
هند میزبان اولین نشست مجازی اجلاس هند و آسیای میانه با حضور سران کشورها در قالب «1+5» بود. محور اصلی این اجلاس، تحولات افغانستان و توسعه بندر چابهار در ایران بود که رقیب بندر گوادر در پاکستان است که با سرمایهگذاری چین ساخته میشود.
هند روابط خود در آسیای میانه را به‌عنوان تعامل از طریق سیاست «همسایگی گسترده» توصیف کرده است. چین و هند هر دو ارزش ژئوپلیتیکی و رقابت بالقوه را در همسایگی آسیای میانه خود میبینند.
حضور آمریکا در افغانستان، قبلاً مانع از فعالیتهای تعامل اقتصادی چین با آسیای میانه میشد. اما با رفتن این کشور و عدم اطمینان در مورد رفتار طالبان، چین ترتیبات نهادی «1+5» را برای ایجاد حائلی در مرز غربی خود ایجاد کرد.
هند پس از تهاجم آمریکا در سال 2001، سرمایهگذاری زیادی در پروژههای توسعه‌ای افغانستان انجام داد. پارادایم امنیتی هند، مستلزم ایمن‌سازی مرز شمال غربی آن است.
چین از قبل به اهمیت مشارکت با افغانستان پی برده و کمک‌های بشردوستانه به این کشور را افزایش داده است. تا زمانی که علت تهدید از طریق استراتژی تعامل خنثی نشود، همه ترتیبات نهادی که ثبات را تضمین می‌کنند، موثر و پایدار نخواهند بود.
افغانستان هنوز هم موقعیت محوری در تضمین ثبات منطقه دارد. وضعیت در حال حاضر مخاطرهآمیزتر شده است. اگر این کشور به حال خود رها شود، ممکن است اثراتی بر جای بگذارد که کل منطقه را بیثبات کند.