به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه میدل ایست مانیتور در مقاله‌ای به‌قلم «حمید بهرامی» نوشت: در حالی که جنگ در اوکراین ژئوپلیتیک جهانی را تغییر می‌دهد، قفقاز جنوبی به‌عنوان صحنه‌ای برای یک رقابت گسترده‌تر بین روسیه و غرب ظاهر شده است.
آمریکا و اتحادیه اروپا تلاش‌ها را برای تغییر شکل منطقه، مقابله با نفوذ مسکو و تضمین دستاوردهای استراتژیک تشدید کرده‌اند.
با تحولات اخیر در ارمنستان، گرجستان و باقی کشورها، خطرات برای روسیه بیشتر از همیشه است و پیامدهای آن می‌تواند توازن قوا در اوراسیا را دوباره تعریف کند.
ارمنستان دستخوش تحولی عمیق در سیاست خارجی خود است.
ارمنستان که به‌طور معمول از طریق چارچوب‌های امنیتی مانند سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) با روسیه همسو شده است، به‌شدت اکنون به سمت غرب حرکت می‌کند. این تغییر به دلیل نارضایتی از انفعال مسکو در جریان مناقشه قره‌باغ کوهستانی و تنش‌های متعاقب آن با باکو است.
آمریکا با افزایش تعامل دیپلماتیک و اقتصادی با ایروان از این فرصت استفاده کرده است.
سفر جیمز اوبراین، دستیار وزیر آمریکا در امور اروپا و اوراسیا از ارمنستان، نشان‌دهنده قصد واشنگتن برای تقویت روابط دوجانبه و حمایت از مذاکرات ارمنستان با باکو بود. آمریکا از اعلامیه آلما آتا به‌عنوان مبنایی برای تحدید حدود مرزها استفاده کرده است و هدف آن تسهیل توافق صلح پایدار است که می‌تواند نقش روسیه را به‌عنوان ضامن اصلی امنیت در منطقه کاهش دهد.
علاوه بر این، گزارش شده است که آمریکا مشارکت خود را در بخش‌های دفاعی و امنیتی ارمنستان، از جمله حمایت دیپلماتیک، رایزنی‌های نظامی و تلاش‌هایی برای گسترش قابلیت‌های دفاعی ارمنستان از طریق مشارکت با کشورهای غربی مانند فرانسه، افزایش داده است.
چنین اقداماتی برای کاهش تدریجی وابستگی ارمنستان به حمایت نظامی روسیه طراحی شده است که نشان‌دهنده یک تغییر بالقوه بلندمدت در همسویی ژئوپلیتیکی منطقه است.
به نظر می‌رسد این تلاش‌ها به ثمر نشسته است، زیرا دولت ارمنستان از مرزبانان روسی خواسته است تا از مناطق تاووش، سیونیک، وایوتس دزور، گغارکونیک و آرارات عقب‌نشینی کنند.
با این حال، دولت ارمنستان در فاصله گرفتن کامل از روسیه، به‌ویژه در خروج از سازمان پیمان امنیت جمعی محتاط است، زیرا ایروان مذاکرات صلح با باکو را شکننده می‌داند، با فشارهای داخلی بسیاری برای حفظ گفت‌وگو با مسکو و انتخاب مجدد احتمالی دونالد ترامپ مواجه است.
در همین حال، اتحادیه اروپا با تعمیق روابط اقتصادی خود با ارمنستان از طریق یک توافقنامه جامع (CEPA) نقش مهمی ایفا کرده است.
این توافقنامه که در سال 2021 به‌طور کامل اجرا شد، به ارمنستان کمک کرد تا شرکای اقتصادی خود را متنوع کند و اتکا به تجارت روسیه را کاهش دهد.
اتحادیه اروپا همچنین مأموریت‌های غیرنظامی را در امتداد مرز ارمنستان و آذربایجان مستقر کرده است تا نفوذ خود را در منطقه بیشتر نشان دهد و نقش روسیه را به‌عنوان میانجی اصلی به چالش بکشد.
از طرف دیگر دولت فعلی گرجستان، به رهبری حزب رویای گرجستان، رویکرد محتاطانه خود را حفظ کرده است.
این کشور در حالی که به‌دنبال عضویت در اتحادیه اروپا است، از رویارویی مستقیم با مسکو اجتناب کرده است که نشان‌دهنده یک عمل متعادل‌کننده ظریف در سیاست خارجی آن است. «قانون عوامل خارجی» نشان می‌دهد که دولت فعلی به‌دنبال تبدیل این کشور به خط مقدم در برابر مسکو نیست.
نقش ترکیه در آذربایجان نیز به یکی از اجزای حیاتی استراتژی گسترده غرب برای محدود کردن نفوذ روسیه در قفقاز جنوبی و آسیای میانه تبدیل شده است.
ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو و متحد کلیدی آمریکا، خود را به‌عنوان یک شریک اساسی برای آذربایجان قرار داده است که تأثیر اقتصادی، نظامی و فرهنگی قابل‌توجهی دارد.
این موضوع در رابطه با چارچوب مفهوم «دنیای ترک» است، یک جاه‌طلبی ژئوپلیتیکی که به‌دنبال اتصال کشورهای ترک زبان از ترکیه به آسیای میانه است.
از نظر نظامی، حمایت ترکیه در مناقشه قره‌باغ بسیار مهم بود. این مشارکت نظامی توانایی‌های دفاعی باکو را تقویت نموده و اتکای آن را به تسلیحات روسیه کاهش داده و موقعیت امنیتی مستقل‌تری را تضمین کرده است.
از نظر اقتصادی، ترکیه و آذربایجان بازیگران کلیدی پروژه‌های زیرساخت انرژی مانند کریدور گاز جنوبی و خط لوله باکو-تفلیس-جیهان هستند که برای کاهش وابستگی اروپا به انرژی روسیه بسیار مهم هستند.
ترکیه روابط اقتصادی و فرهنگی عمیق‌تری با آذربایجان ایجاد می‌کند و در عین حال از چارچوب «دنیای ترک» برای گسترش دامنه نفوذ خود به آسیای میانه استفاده می‌کند و با اهداف غرب برای مقابله با نفوذ روسیه و چین در منطقه همسو می‌شود.
این استراتژی اهرم نفوذ ترکیه با تلاش‌های گسترده‌تر غرب برای تغییر شکل چشم‌انداز ژئوپلیتیک در سراسر اوراسیا همسو است و آذربایجان را از روسیه دورتر می‌کند، اما با این حال، به نظر می‌رسد که باکو در حال بررسی نقش گسترش روسیه در پویایی‌های منطقه است، زیرا علی‌اف در این ماه میزبان ولادیمیر بود.
به نظر می‌رسد این اقدام باکو با هدف نشان دادن نارضایتی‌اش از آمریکا و اتحادیه اروپا به دلیل حمایت آن‌ها از ارمنستان باشد.
از طرف دیگر با توجه به نارضایتی آذربایجان از موضع غرب در مناقشه ایروان و باکو، پوتین این فرصت را برای تقویت روابط با علی‌اف غنیمت شمرد.
وی در سفر دو روزه به باکو بر نقش روسیه در میانجی‌گری مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان تأکید کرد.