به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، «جین پرلز» مقاله‌ای درباره تنش‌های شدید میان چین و آمریکا در نشریه فارن افرز منتشر کرد که در آن آمده است: در یک صبح یکشنبه آفتابی در ماه آوریل سال 2001، لاکهید ئی‌پی-۳، یک هواپیمای جاسوسی آمریکایی در ارتفاع 6 هزار و 858 متری بر فراز آب‌های بین‌المللی در دریای چین جنوبی پرواز می‌کرد که دو جت جنگنده اف-8 چین ظاهر شدند.
یکی از اف-8ها که توسط فرمانده وانگ وی هدایت می‌شد، در فاصله 3 متری بال چپ هواپیمای جاسوسی پرواز کرد و قبل از اینکه 30 متر به عقب برود به خدمه ادای احترام نظامی کرد.
وانگ سپس برای بار دوم نزدیک شد، در فاصله یک و نیم متری پرواز کرد و به نظر می‌رسید که چیزی بر سر خلبانان آمریکایی فریاد می‌زند.
در سومین پیشروی، او همچنان نزدیک‌تر شد، به اندازه‌ای نزدیک شد که به یکی از ملخ‌های لاکهید ئی‌پی-۳ کشیده شود. اف-8 چینی به دو نیم تقسیم شد و وانگ که رسانه‌های دولتی بعداً از او به‌عنوان «شهید انقلابی» یاد کردند، کشته شد.
ترکش‌های حاصل از برخورد به هر طرف پرواز کردند، دماغه لاکهید ئی‌پی-۳ را قطع، نوک بال را پاره کردند و به دو موتور از چهار موتور آسیب رساندند.
هواپیما در عرض 30 ثانیه از ارتفاع 2 هزار و 438 متری سقوط کرد قبل از اینکه خلبان، شین آزبورن، ستوان نیروی دریایی آمریکا، موفق به تثبیت آن شود.
خدمه آمریکایی 24 نفره در نیمه راه یک مأموریت شناسایی معمولی 10 ساعته را طی کرده بودند که حادثه سقوط رخ داد.
با توجه به وضعیت هواپیما، آن‌ها نتوانستند به پایگاه آمریکا در اوکیناوا، ژاپن برگردند.
آزبورن پس از بررسی مختصر یک فرود خطرناک در آب، تصمیم گرفت هواپیما را در 112 کیلومتری جنوب غربی به پایگاه هوایی چین در جزیره هاینان هدایت کند.
خدمه با دانستن اینکه به سمت قلمرو متخاصم می‌روند، 40 دقیقه بعدی را دیوانه‌وار در تلاش برای از بین بردن اطلاعات حساس گذراندند.
آن‌ها به طرز غم‌انگیزی که برای چنین سناریویی آمادگی نداشتند، بیهوده لپ‌تاپ‌ها را زیر پا گذاشتند، قهوه داغ را روی هارد دیسک‌ها ریختند و اسناد را با دست پاره کردند. تبر طراحی‌‌‌شده برای از بین بردن تجهیزات برای استفاده بیش از حد کند بود.
آزبورن یک تماس «می‌دی» (کُدواژه‌ای اضطراری است که به‌عنوان سیگنال اضطراری در قواعد گفتاریِ ارتباطات رادیویی در تمام دنیا مورد استفاده است) صادر کرد که بی‌پاسخ ماند.
سپس پیام دیگری صادر کرد؛ اما ارتش آزادی‌بخش خلق چین [PLA] در هاینان، چین پاسخی دریافت نکرد.
آزبورن بدون هیچ گزینه‌ای جز فرود ناخوانده، هواپیما را به سمت باندی هدایت کرد، جایی که کامیون‌های نظامی چینی و تعداد زیادی سرباز که کلاشینکف در آغوش گرفته بودند، منتظر بودند.
خدمه آمریکایی از اینکه از این برخورد جان سالم به در بردند، آسوده خاطر شدند، اما سرنوشت آن‌ها اکنون در دست مقامات چینی است.
آزبورن با مقر ناوگان اقیانوس آرام تماس گرفت تا موقعیت آن‌ها را گزارش کند. سپس به دستور سربازان به همراه هم‌وطنانش از هواپیما خارج شدند.
آمریکایی‌ها با اتوبوس به مراکز اقامتی در پایگاه نظامی منتقل شدند، جایی که در روزهای آینده مورد بازجویی قرار خواهند گرفت.
هیچ‌کس در واشنگتن نمی‌خواست با گفتن اینکه آمریکایی‌ها اساساً اسیر هستند، اوضاع را شعله‌ور کند.
در عوض، وزارت امور خارجه در بیانیه‌های مطبوعاتی اشاره‌ای به «توقیف» یا «بازداشت موقت» خدمه کرد و به مردم آمریکا اطمینان داد که سرتیپ نیل سیلاک، وابسته نظامی آمریکا در پکن، اجازه دسترسی به آمریکایی‌ها را داشته است.
در سال 2001، چین به دلیل پتانسیل پیوستن به سازمان تجارت جهانی و میزبانی المپیک تابستانی سال 2008، نسبت به موضع تهاجمی واشنگتن در قبال دریای چین جنوبی محتاط بود.
با این حال، در دهه گذشته، چین اعتماد به نفس و توانایی نظامی بیشتری پیدا و رهبری آن تغییر کرده است.
شی جین پینگ منطقه «هند-آرام» (یک منطقه در جغرافیای زیستی دریاهای کره زمین است که آب‌های اقیانوس هند، غرب و مرکز اقیانوس آرام، دریاهای مرتبط میان این دو اقیانوس و در مجموع ناحیه اندونزی را پوشش می‌دهد) را خانه خود کرده است و هدفش این است که قدرت نظامی، اقتصادی و سیاسی بلامنازع باشد. در دریای چین جنوبی، چین هفت جزیره مصنوعی به‌عنوان پایگاه کشتی‌ها و هواپیماهای خود ساخته است.
انتظار می‌رود چین از برخورد سال 2001 برای تقویت ادعاهای خود بر دریای چین جنوبی و تنگه تایوان استفاده کند.
ارتش آمریکا و چین مذاکرات را از سر گرفته‌اند، اما احتمال سوءتفاهم وجود دارد. این دو نیروی نظامی هیچ خط تلفنی برای ارتباط اضطراری ندارند.
در سال 2014، یادداشت تفاهمی به تصویب رسید، اما هر دو طرف به‌طور مداوم آن را زیر پا گذاشتند. با توجه به روابط پرتنش، بعید است که یک هواپیمای آسیب دیده آمریکایی، به‌ویژه یک هواپیمای جاسوسی، در خاک چین فرود بیاید.
در عوض، یک هواپیمای آمریکایی احتمالاً روی آب فرود می‌آید و خدمه آن قبل از برخورد به بیرون پرتاب می‌شوند یا با خدمه در آب فرو می‌روند.
با این حال، آمریکا آگاه است که چین اکنون در دریای چین جنوبی دست برتر را دارد.
اکنون بیش از هر زمان دیگری، واشنگتن نیاز دارد که پکن را برای گفت‌وگوهای اساسی نظامی به نظامی تحت فشار قرار دهد تا اطمینان حاصل شود که بحران در دریای چین جنوبی به درگیری تبدیل نمی‌شود.