به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، روزنامه نشنال اینترست در یادداشت خود به‌قلم «آبینا وپاندیا» نوشت: وقتی صحبت از مانورهای ژئوپلیتیک هند به میان می‌آید، جامعه استراتژیک جهانی احساس می‌کند که هند بسیار کمتر از وزن خود، عمدتاً محدود به جنوب آسیا است.
تا همین اواخر، محاسبات استراتژیک هند در درجه اول به پاکستان و پس از آن چین محدود می‌شد.
دستیابی آن به جهان غرب عمدتاً اقتصادی و فرهنگی بود و به‌صورت جزئی در معاملات دفاعی متمرکز می‌شد.
با این حال، پس از اینکه تهاجم چین روابط هند و چین و دخالت بازیگران فرامنطقه‌ای مانند ترکیه، مناقشه کشمیر را بدتر کرد، دیدگاه، رویکرد و محاسبات استراتژیک سیاست خارجی هند در حال گسترش به فراتر از جنوب آسیا است.
برخی از نشانه‌های آن عبارتند از علاقه هند به اقیانوس آرام، پروژه‌های اتصال استراتژیک جهانی مانند IMEC(کریدور هند_ اروپا)، افزایش روابط دوجانبه هند_یونان و نمایش مشتاقانه دهلی‌نو در دوران ریاست گروه20.
دستیابی هند به ارمنستان، کشوری دور در قفقاز جنوبی، بخشی از این تغییر جدید است. سفر ماه اکتبر 2021، توسط دکتر جایشانکار، وزیر امور خارجه هند به ایروان تاریخی بود، زیرا این اولین سفر وزیر خارجه هند به ارمنستان در 30 سال گذشته است.
پیش از این، نارندا مودی، با همتای ارمنی خود، نیکول پاشینیان، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار کرد تا از ایروان برای نهایی کردن توافق تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EaEU) حمایت کند.
در سه سال گذشته، هند به‌عنوان تأمین‌کننده اصلی تسلیحات برای ارمنستان ظاهر شده است. این قراردادهای دفاعی بزرگ شامل فروش پرتابگرهای موشک پیناکا، قرارداد 40 میلیون دلاری رادارهای مکان یاب اسلحه SWATHI، موشک‌های ضد تانک و تفنگ‌های توپخانه 155 میلی‌متری است.
طبق اطلاعات گفت‌وگوها ارمنستان به معاملات دفاعی بیشتری از جمله پهپادها و سامانه‌های ضد پهپاد و موشک‌های زمین به هوای میان‌برد علاقه دارد.
در اکتبر 2022، وزیر دفاع ارمنستان، سورن پاپیکیان، از نمایشگاه دفاعی دهلی‌نو بازدید کرد و با همتای هندی خود، راجنات سینگ ملاقات کرد.
در سپتامبر 2022، هر دو کشور یادداشت تفاهم (MOU) در زمینه فرهنگ، زیرساخت‌های دیجیتال و انرژی‌های تجدیدپذیر برای ارتقای روابط تجاری در کنفرانس هند و ارمنستان 2022 در بنگالورو امضا کردند.
نمایندگان پتانسیل تجارت و سرمایه‌گذاری در داروسازی، کشاورزی، فناوری اطلاعات، سینما و گردشگری را مورد بررسی قرار دادند.
علاوه بر این، می‌توان شاهد افزایش همکاری در سطح اتاق فکر بین هند و ارمنستان بود. اخیراً، نویسنده‌ای به نمایندگی از بنیاد یوساناس در مجموعه گفتگوهای ایروان که توسط دفتر نخست‌وزیر ارمنستان با همکاری اندیشکده سطح بالای ارمنستان، مؤسسه تحقیقات سیاست کاربردی (APRI) سازماندهی شده بود، شرکت کرد.
APRI همچنین مجموعه گفتگوهای بعدی را با بنیاد تحقیقات آبزرور، اندیشکده هندی دیگری و سازماندهی گفتگوی رایسینا با مشارکت وزارت امور خارجه سازماندهی خواهد کرد.
قابل‌توجه است که در طرف دیگر بازی حمایت ترکیه و پاکستان از آذربایجان، حمایت هند از ارمنستان را بیش از پیش ضروری کرد. قابل ذکر است که آذربایجان حمایت خود را از پاکستان در مورد کشمیر اعلام کرده است، در حالی که ارمنستان از هند حمایت می‌کند.
هند علاوه بر توازن بین ترکیه و پاکستان، به ارمنستان به‌عنوان یک نقطه مهم برای گسترش گستره راهبردی و اقتصادی خود به قفقاز جنوبی نیز نگاه می‌کند.
علاقه هند به INSTC (کریدور بین‌المللی شمال-جنوب) که ارمنستان بخشی از آن است، ریشه محکمی در تلاش برای اتصال زمینی به اوراسیا، آسیای میانه و اروپا از طریق فلات ایران دارد، اما این اتفاق توسط پاکستان مختل شده است.
با این هدف، هند قصد دارد کریدور بین‌المللی شمال-جنوب را به ارمنستان گسترش دهد و بندر چابهار در جنوب شرق ایران را به بازارهای اروپا و اوراسیا متصل کند.
هند و ایران دو گزینه دارند؛ خطوط راه‌آهن شمال غرب ایران را به روسیه یا دریای سیاه از طریق استان سیونیک ارمنستان و یا از طریق سواحل خزر از طریق آذربایجان متصل کنند.
به دلیل نزدیکی آذربایجان به پاکستان و ترکیه، ارمنستان یک انتخاب طبیعی برای هند است.
آنیل تریگونایات، کارشناس غرب‌آسیا و فرستاده سابق هند به بسیاری از کشورهای غرب‌آسیا، در مصاحبه‌ای تلفنی گفت که پس از جنگ اوکراین، روس‌ها در مورد اجرای سریع کریدور شمال و جنوب برای دسترسی به چابهار از طریق اقیانوس هند بسیار جدی شده‌اند.
وابستگی هند به این کریدور با چشم‌انداز رو به افول IMEC کریدور هند به اروپا و غرب‌آسیا پس از جنگ اسرائیل و حماس، تشدید می‌شود.
علاوه بر عوامل فوق‌الذکر، دخالت روزافزون قدرت‌های جهانی در قفقاز جنوبی نیز می‌تواند مانع از تبدیل روابط هند و ارمنستان به یک مشارکت استراتژیک شود.
پس از عدم پاسخ روسیه به جنگ با آذربایجان، تغییر قابل‌توجهی از ارامنه به سمت آمریکا ایجاد شد که مسکو را ناراحت می‌کند.
در جنگ اخیر روسیه و اوکراین، هند مجبور شد برای ترک روسیه با فشار عظیمی از سوی قدرت‌های غربی روبرو شود.
دهلی‌نو با توجه به بیزاری خود از اتحادهای غربی، از گرفتار شدن در جبهه جنگ سرد دیگری بین آمریکا و روسیه اجتناب خواهد کرد.
همچنین، روابط قوی هند با اسرائیل، دشمن سرسخت ایران و ایران با چین، دشمن سرسخت هند، ادامه و مشارکت بیشتر هند در کریدور شمال و جنوب را به رهبری روسیه و ایران به‌طور فزاینده‌ای چالش‌برانگیز خواهد کرد.
بدترین سناریو برای هند عبور این کریدور از آذربایجان خواهد بود. از این رو، می‌توان استدلال کرد که در عدم اطمینان و بی‌ثباتی حاکم در قفقاز جنوبی، هند ترجیح می‌دهد در مسیری دوجانبه با ارمنستان با تمرکز ویژه بر معاملات دفاعی و روابط اقتصادی حرکت کند.