به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، اندیشکده کویینسی در مقاله تازه خود به‌قلم «ساموئل هیکی» نوشت: با متوقف شدن تمام تعاملات دیپلماتیک از سپتامبر 2022، بحران بر سر برنامه هسته‌ای ادامه‌دار ایران در پس‌زمینه سیاست بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است.
به گفته «رافائل ماریانو گروسی» -مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی- در حال حاضر، ایران در حال جمع‌آوری «مواد هسته‌ای کافی برای چندین سلاح هسته‌ای» است.
حتی اگر هیچ یک از طرفین عمداً بحران را تشدید نکنند، بدون از سرگیری نظارت سرزده و اعمال محدودیت‌هایی بر برخی فعالیت‌های هسته‌ای، اوضاع ممکن است از کنترل سیاسی خارج شود.
زمان آن فرا رسیده است که به‌طور جدی در مورد اینکه یک برجام یا یک توافق موقت معقول ممکن است چگونه باشد، صحبت کنیم.
شرکت‌کنندگان برجام اتحادیه اروپا این گزینه را دارند که از مکانیزم ماشه استفاده کنند، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل را مجدداً اعمال کنند و لغو ممنوعیت واردات یا صادرات انواع خاصی از موشک‌ها و پهپادها را در اکتبر 2023 را کنار بگذارند و مجددا این ممنوعیت را اعمال کنند. به زبان ساده، اولویت، عقب‌نشینی ایران از هسته‌ای شدن است.
این‌ها چیزهایی است که یک توافق موقت ممکن است شامل شود:
موضوع مربوط به خلوص غنی‌سازی اورانیوم و ذخایر. بعید است ایران بخش بزرگی از اورانیومی را که انباشته کرده، ارسال کند، زیرا این ذخایر را به‌عنوان اهرمی برای یک معامله بزرگ‌تر می‌داند، اما مسدود کردن راه افزایش آن می‌تواند راهی برای ایجاد اعتماد باشد.
محدودیت تعداد و انواع سانتریفیوژها. بعید است که یک توافق موقت در سطح برجام باشد، اما مسدود کردن توانایی ایران برای تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته، پیشرفت برنامه غنی‌سازی را متوقف می‌کند.
دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سطوح برجام را دوباره برقرار کنید. در حالی که این بلندپروازانه‌ترین درخواست است، اما انجام آن ضروری‌ترین کار است زیرا این اطمینان را به‌شدت افزایش می‌دهد که ایران نمی‌تواند هیچ کاری برای فعالیت‌های اعلام نشده خود انجام دهد.
ایران باید تشویق شود تا ثابت کند آنچه را که می‌گوید انجام می‌دهد و اطمینان حاصل کند که هیچ دلیلی برای یک کشور به‌منظور انجام یک عملیات علیه برنامه چند میلیارد دلاری‌اش وجود ندارد.
در ازای این فعالیت‌های هسته‌ای، ایران باید فوراً احساس آرامش اقتصادی کند، زیرا اقدامات متقابل هسته‌ای می‌تواند فوراً تأثیرگذار باشد.
یکی از گزینه‌ها این است که گروه 1+5 معافیت‌های نفتی را ارائه کند که به برخی کشورها (مانند کشورهایی که به علت از دست دادن نفت روسیه تحت تأثیر قرار گرفتند) اجازه می‌دهد نفت خام ایران را وارد کنند.
گزینه دیگر لغو انسداد دارایی‌های ایران است که در بانک‌های خارج از کشور مانند کره جنوبی و ژاپن نگهداری می‌شود.
مسلماً، چنین برنامه‌های موقتی بسیار شبیه برجام اولیه است. امروز، آمریکا از نظر عملکردی، کارزار تحریم‌های حداکثر فشار اعمال شده توسط دولت ترامپ را حفظ می‌کند، اما با یک تفاوت اساسی: در صورتی که ایران برنامه هسته‌ای خود را مهار کند، راه‌حل واضحی برای کاهش بخشی از این فشار وجود دارد.
ایران تاکنون چراغ سبز نشان نداده است. آمریکا می‌تواند اقدامات بیشتری برای تحت فشار گذاشتن اقتصاد ایران به غیر از حمایت از جنبش اعتراضی که به‌دنبال حمایت از متحدان آمریکا است، انجام دهد.
برای جلوگیری از تشدید شرایط غیرقابل کنترل سیاسی، ممکن است زمان آن فرا رسیده باشد که یک برنامه موقت فشار تنظیم کنیم و گزینه‌های خلاقانه‌ای را به برجام اضافه کنیم.