به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، وبگاه اوراسیانت در مطلب تازه خود به‌رياللم «الدار ممدوف» نوشت: «الهام علی‌اف» -رئیس‌جمهور آذربایجان- در پایان دیدار سرنوشت‌ساز خود با «ابراهیم رئیسی» در مرز ایران و آذربایجان، از استحکام روابط دوجانبه خبر داد.
علی‌اف با اشاره به مذاکرات خود با رئیسی در گفت‌وگویش در همان زمان با خبرنگاران گفت: «در آینده جلسات بیشتری برگزار خواهد شد. اتحاد و دوستی ایران و آذربایجان تزلزل‌ناپذیر است و هیچ‌کس نمی‌تواند بین ما جدایی بیندازد.»
هیچ راهی وجود نداشت که علی‌اف در آن زمان بداند که رئیس‌جمهور ایران در عرض چند ساعت بعد جان خود را از دست خواهد داد و به همراه دیگر افراد بلندپایه ایران، از جمله وزیر امور خارجه‌اش در اثر سقوط هلیکوپتری که آن‌ها با آن حرکت کرده بودند به کوهی در نزدیکی این شهر سقوط خواهد کرد و سرنوشت تلخی برایشان رقم خواهد خورد.
در این زمان باید دانست فوت نابهنگام رئیسی، تأثیر چندانی بر روند روابط ایران و آذربایجان یا رویکرد کلی ژئوپلیتیک تهران در قفقاز جنوبی نخواهد داشت.
دیدار رئیسی و علی‌اف بر علاقه متقابل تهران و باکو برای بهبود روابط دوجانبه تأکید داشت.
در این زمان، موانعی آشکار شده است که همچنان به‌عنوان یک عامل تحریک‌کننده برای بهبود روابط عمل می‌کنند، به‌ویژه ارتباط استراتژیک قوی آذربایجان با اسرائیل می‌تواند برای تحریک ایران جهت همکاری و بهبود روابط کمک کند.
رؤسای جمهور دو کشور ظاهراً برای افتتاح تأسیسات برق آبی در رودخانه آراز که مرز بین دو کشور است به این منطقه مرزی سفر کردند.
این تأسیسات که «گیز گالاسی» نام دارد، اولین پروژه از چندین پروژه است که با هدف دوگانه تولید برق برای هر دو کشور و تسهیل آبیاری برای کشاورزی در رودخانه شروع به کار کرد.
علی‌اف در یک سخنرانی در مراسم تاریخ 19 می گفت: «چنین پروژه زیبایی، رفاه و اشتغال مردم را افزایش داده و همچنین بهبود می‌بخشد و بنابراین گام بعدی به‌سوی موفقیت خواهد بود.»
من مطمئن هستم که پروژه‌های مشترک مشابه زیادی در آینده وجود خواهد داشت.
همان‌طور که علی‌اف بارها در سخنرانی خود تأکید کرد، تجارت و اقتصاد محرک‌های گسترش روابط دوجانبه ایران و آذربایجان هستند.
ایران نقش برجسته‌ای در برنامه‌های باکو دارد تا به‌عنوان یک مرکز تجاری کلیدی برای تجارت شرق با غرب و شمال تا جنوب عمل کند.
نشست تاریخ 19 می لحظه مهمی برای ایران و آذربایجان بود، زمانی که هر دو کشور نشان دادند که از کینه نه‌چندان ظریفی که در سال‌های اخیر روابط دوجانبه را دربر گرفته بود و عمل‌گرایی جدیدی را تثبیت کرده بود، عبور کرده‌اند.
دیداری که در رودخانه آراز اتفاق افتاد، کار ماه‌ها و حتی سال‌ها اقدامات مختلف را برای نهایی کردن انواع پروژه‌های مربوط به تولید برق و اتصال و به‌طور گسترده‌تر، بازنشانی روابط را انجام داد.
البته که ایران با توجه به روابط نزدیک باکو با اسرائیل و ترکیه و تسخیر قره‌باغ کوهستانی توسط آذربایجان، در منافع شخصی‌اش مشکلاتی وجود دارد، اما در نهایت، به نظر می‌رسد که سیاست‌گذاران تهران ترجیح داده‌اند نگرانی‌های خود را کنار بگذارند و روابط نزدیک‌تر با باکو را دنبال کنند.
در حالی که درگذشت رئیسی ممکن است باعث یک جنگ جانشینی در پشت پرده تهران شود که می‌تواند عوارض جانبی ناراحت‌کننده‌ای در سایر زمینه‌ها داشته باشد، اما انتظار نمی‌رود که تغییر قابل‌توجهی در رویکرد عمل‌گرایانه ایران در قبال باکو ایجاد کند.
دیدار رئیسی و علی‌اف ممکن است عمل‌گرایی متقابل را به نمایش بگذارد، اما سرنخ‌های مهمی نیز ارائه کرد که ماهیت اساسی سیاست خارجی آذربایجان بدون تغییر باقی خواهد ماند.
اظهارات علی‌اف در روز 19 می هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه آذربایجان مایل است روابط خود را با دشمن سرسخت ایران اسرائیل را کاهش دهد، ارائه نکرد.
رئیسی در سخنرانی خود در مراسم رودخانه آراز، به آزردگی مداوم تهران در مورد روابط باکو با اسرائیل اشاره کرد و یک درخواست آرمانی از آذربایجان برای تجدید نظر در این رابطه داشته است.
دفتر ریاست‌جمهوری آذربایجان به نقل از رئیسی گفت: «ما بسیار مایلیم همکاری در سازمان‌های بین‌المللی را تعمیق بخشیم و در برخی مسائل خاص از جمله مسئله فلسطین همبستگی نشان دهیم.»
عمق نگرانی ایران در مورد روابط آذربایجان و اسرائیل در اظهارات فؤاد ایزدی، یک مفسر محافظه‌کار برجسته دیده می‌شود، او پیشنهاد می‌کرد که عملیات احتمالی اسرائیل نباید در سقوط بالگرد نادیده گرفته شود.
به نظر می‌رسد آذربایجان مشتاقانه مصمم به حفظ خودمختاری استراتژیک خود است و از این واقعیت استفاده می‌کند که این کشور به‌عنوان یک حلقه اصلی در انواع شبکه‌های تجاری و انرژی که بازیگران بزرگ جهانی و منطقه‌ای را درگیر می‌کند، می‌تواند کمک کند.
چنین موقعیت ژئوپلیتیک تصادفی به آذربایجان این انعطاف را می‌دهد تا در برابر فشار اعمال‌شده توسط هر کشوری مقاومت کند.
باکو مایل است حتی نزدیک‌ترین متحد خود یعنی ترکیه را در مواردی از بین ببرد. آذربایجان تاکنون در برابر پیوستن به تحریم تجاری ترکیه علیه اسرائیل به دلیل درگیری‌های جاری در غزه مقاومت کرده است.بر اساس گزارش رسانه‌ها، همچنان نفت این کشور عازم اسرائیل است.
به نظر می‌رسد ایران مایل است این اقدامات را برای دستیابی به هدف خود برای توسعه کریدور تجاری شمال و جنوب به‌عنوان یک راه نجات اقتصادی تحمل کند.