آبزرور:
دلارزدایی زمینه را برای رشد روپیه فراهم می‌کند

به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، روزنامه آبزرور در مقاله‌ای به‌قلم «آریا روی بردان» نوشت: در طول قرن گذشته، بازار جهانی همیشه تحت سلطه یک ارز واحد بوده است.

در ابتدا، این پوند استرلینگ بود که اکنون با دلار آمریکا جایگزین شده است و 59.02 درصد از ذخایر رسمی ارز خارجی (COFER) را تشکیل می‌دهد.

تسلط دلار آمریکا، آن را به پرتقاضاترین و پذیرفته‌شده‌ترین ارز تبدیل کرده است. منطق اتخاذ یک ارز واحد برای تجارت دوجانبه معمولاً حذف ریسک نرخ ارز و همچنین تجارت با ارزی است که معمولاً پذیرفته‌ شده است.

پدیده استفاده از دلار آمریکا به‌عنوان جایگزینی برای پول داخلی، در ابعاد مختلف، اغلب به‌عنوان دلاری‌شدن شناخته می‌شود.

دلاری‌شدن می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، دلاری شدن مالی، که جایگزینی دارایی‌ها یا بدهی‌های داخلی با دارایی‌ها یا بدهی‌های خارجی است؛

دلاری شدن واقعی، که در آن معاملات داخلی با نرخ دلار مرتبط است؛ دلاری شدن معاملات، که شامل استفاده از دلار آمریکا برای معاملات داخلی است.

دلاری شدن اغلب درنتیجه عملکرد ضعیف پول داخلی، یا به دلیل تلاطم سیاسی یا عدم اطمینان اقتصادی، به اوج خود می‌رسد که به شکل تورم بی‌ثبات شکل می‌گیرد و منجر به بی‌ثباتی نرخ ارز واقعی می‌شود.

بااین‌حال، دلاری‌شدن ممکن است درنتیجه آزادسازی بازار مالی و ادغام اقتصادی در اقتصاد جهانی نیز به وجود بیاید.

دلارزدایی، حرکتی جهانی برای مقاومت در برابر دلاری شدن و معکوس کردن آن، مبنای اصلی خود را بر سه‌گانه اقتصاد کلان قرارداده است که بر این باور است که تحرک سرمایه، سیاست پولی مستقل و نرخ ارز باثبات نمی‌توانند باهم محقق شوند، تنها دو مورد از این اهداف سیاستی را می‌توان هدف قرار داد.

درجه بالای دلاری شدن منجر به از دست دادن حق مالکیت، خطرات ترازنامه، احتمال بیشتر بحران نقدینگی و سایر ریسک‌های مالی می‌شود.

با توجه به هژمونی آمریکا بر بازارهای مالی جهانی، روند دلارزدایی در سال‌های اخیر نادیده گرفتن دلار آمریکا و فاکتور کردن مبادلات تجاری دوجانبه به ارز داخلی بوده است، تلاشی برای کاهش کنترل آمریکا بر امور جهانی از طریق خنثی کردن قوی‌ترین ابزار خود یعنی پول آن.

دلارزدایی را می‌توان از طریق ترکیبی از سیاست‌های تثبیت اقتصاد کلان و اقدامات اقتصاد خرد که از استفاده از دلار جلوگیری می‌کند و درعین‌حال پول داخلی را جذاب‌تر می‌کند، محقق کرد.

انعطاف‌پذیری بالاتر نرخ ارز؛ مدیریت نقدینگی کارآمد برای کاهش نوسانات نرخ بهره؛ تحکیم مالی برای محدود کردن بدهی خارجی دولت به دلار؛

یک بازار مالی داخلی عمیق با دارایی‌های ارز داخلی می‌تواند قرار گرفتن در معرض دلار آمریکا را کاهش دهد.

به‌نوبه خود، دلارزدایی تدریجی می‌تواند اقتصاد را از وابستگی پرهزینه آن به دلار رهایی بخشد و آن را قادر می‌سازد تا بر سیاست‌های پولی داخلی تمرکز کند.

تغییر به تجارت با پول محلی به روندی معمولی تبدیل‌شده است که کشورها در تلاش برای دلارزدایی از اقتصاد و به چالش کشیدن سلطه آمریکا دنبال می‌کنند.

برزیل تجارت ارزی دوجانبه خود را با ژاپن گسترش داده است و اخیراً با چین برای تجارت با ارزهای داخلی آن‌ها قرارداد بسته است.

پس از تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه توسط کشورهای غربی، اقداماتی برای کنار گذاشتن دلار صورت گرفته است که توسط چین هدایت می‌شود و سایر کشورهای بریکس نیز از آن پیروی می‌کنند.

اخیراً اندونزی به سیستم تجارت ارز محلی (LCT) روی آورده است که سهم دلار آمریکا را به میزان قابل‌توجهی در معاملات حساب جاری کاهش می‌دهد.

در زمانی که کشورهای آفریقایی در فکر حذف دلار آمریکا و انتخاب ارزهای داخلی برای تجارت درون آفریقا هستند، دلارزدایی از تجارت و ایجاد یک سیستم پرداخت یکپارچه تبدیل به یک حوزه اقدام چالش‌برانگیز می‌شود که در اجلاس آتی بریکس در 24 آگوست موردبحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

همچنین انتظار می‌رود که در اجلاس سران درباره امکان ایجاد یک ارز مشترک بحث شود، اما هند خود را از چنین اقداماتی خارج می‌کند، زیرا این کشور طرف قراردادهای تجاری چند میلیارد دلاری با آمریکا و اروپا است.

مقاومت در برابر ارز مشترک بریکس به معنای بی‌میلی هند برای دلارزدایی نیست، بانک مرکزی هند (RBI) در ‌جولای 2022 بخشنامه‌ای را صادر کرد و دستور داد صورتحساب، پرداخت و تسویه صادرات یا واردات به روپیه هند (INR) انجام شود.

این اقدام به دلیل واردات نفت خام ارزان‌قیمت هند از روسیه تحریم‌شده و علاقه این کشور به پذیرش پرداخت‌های INR آغاز شد که بار واردات هند را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده است.

اگرچه دلارزدایی در سراسر جهان موردتوجه قرارگرفته است، اما می‌توان ادعا کرد که میزان دلارزدایی اغراق‌آمیز شده است.

کاهش سهم ذخایر ارزی رسمی خارجی دلار ممکن است به‌عنوان نتیجه مداخله بانک‌های مرکزی برای حفظ پول داخلی و همچنین نتیجه تغییرات نرخ بهره تفسیر شود، ‌به‌رغم این عوامل، بدیهی است که جهان و به‌ویژه جنوب جهانی، هزینه دلار شدن و ریسک‌های نرخ ارز مرتبط با آن را درک کرده‌اند.

در هند، درحالی‌که بازنگری کامل سیستم صورتحساب تجاری امکان‌پذیر نیست، دلارزدایی را می‌توان با جهانی‌سازی روپیه هند ادامه داد.

صدور روپیه مستلزم آزادی کامل خرید یا فروش روپیه توسط هر نهاد، توانایی صادرکنندگان کشور برای صدور صورتحساب تجارت خود با روپیه و نگهداری و همچنین صدور روپیه و ابزارهای مالی تعیین‌شده در آن توسط نهادهای خارجی است.