به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، مجله دیپلمات در یادداشت تازه خود به‌قلم «ویلیام فیگوئرا» نوشت: ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام مجبور شد تا سیاست «نگاه به شرق» را در پیش بگیرد اما دولت چین هم‌چنان به زوایای مختلفی توجه دارد.
توسعه اخیر در روابط چین و ایران باعث ایجاد مناقشات تازه‌ای از قبیل اتحاد ایران و چین و بی‌ثبات کردن منطقه و تهدید منافع آمریکا شده است. گزارش شده است که چین در آخرین دور از مذاکرات وین فعالتر شده است. این مذاکرات به منظور احیای توافق برجام انجام می‌شود. در عین حال، چین واردات نفت از ایران را افزایش داده است و در برابر آمریکا، از موضع ایران حمایت کرده است.
وزیر خارجه ایران، حسین امیر عبداللهیان در روز 14 ژانویه از چین دیدار کرد و در مورد اجرایی شدن توافق همکاری استراتژیک اخیر 25 ساله بین ایران و چین مذاکراتی انجام داد. اظهارات او هر چند که کوتاه بود اما بر تمایل بر توسعه روابط نزدیک‌تر با چین در زمینه‌هایی نظیر تجارت، امنیت و مبارزه با کووید-19 تاکید داشت.
علی‌رغم این تحولات، نشانه‌هایی دیده می‌شوند که حاکی از محدودیت‌های مهم برای همکاری بین چین و ایران هستند.
بعد از این که توافق‌نامه 25 ساله ایران و چین در ماه مارس سال گذشته امضاء شد، پیش‌بینی می‌شد که جریان گسترده‌ای از سرمایه‌گذاری چین و همکاری اساسی نظامی و سیاسی به راه بیفتد. این پیش‌بینی‌ها تا به الان محقق نشده‌اند. در حالی که چین به خرید مقدار بی‌سابقه‌ای از نفت ایران ادامه می‌دهد، در تولید یا چیزهای دیگر سرمایه‌گذاری نکرده است. تنها توافقات تازه‌ای که بین دو دولت از ماه مارس منعقد شده است، در سطح پایینی هستند.
تنها تحول قابل توجه، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) است که یک سازمان بین‌المللی تحت رهبری چین و مربوط به منافع اقتصادی، سیاسی و فرهنگی تمام اعضا می‌شود. با این حال سازمان همکاری شانگهای سازمانی عمدتا فاقد قدرت است که زمینه‌ای را برای مباحث فراهم می‌کند تا این که مکانیزمی برای اعمال سیاست باشد. عضویت ایران تا دو سال دیگر تکمیل می‌شود و این امر با پذیرش عربستان، مصر و قطر به عنوان «شرکای طرف گفت‌وگو» همزمان شده است که نشانه‌ای دیگر از قصد چین برای این است که توازنی بین منافع ایران و امتیازات برای رقبای ایجاد کند.
روابط چین با دیگر کشورهای غرب‌آسیا اغلب به دلیل مباحث مربوط به روابط چین و ایران مورد توجه قرار نگرفته است. دیدار وزیر خارجه ایران در زمینه‌ای از مذاکرات سطح بالایی اتفاق افتاد که چین با بحرین، عربستان،کویت، عمان، ترکیه و شورای همکای خلیج فارس دارد. همه این کشورها از قبل روابط اساسی با چین داشته‌اند و بیشتر آن‌ها از سطح همکاری چین و ایران فراتر رفته‌اند و برخی از آن‌ها به خصوص عربستان از دشمنان ایران هستند.
نمونه بارز این موضوع روابط چین با عربستان است. درست چند روز قبل از دیدار امیر عبداللهیان بود که وانگ یی، وزیر خارجه چین، با فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر خارجه عربستان، در ووشی دیدار کرد. وانگ اعلام کرد: «از آنجایی که شما نخستین وزیر خارجه‌ای هستید که در سال جدید به چین آمده‌اید، دیدار شما منعکس‌کننده روابط سطح بالای استراتژیک جامع بین چین و عربستان است» و منعکس‌کننده موقعیت عربستان به عنوان «بزرگ‌ترین شریک تجاری چین و منبع نفت خام در غرب‌آسیا است». ماه گذشته معلوم شد که چین به عربستان کمک کرده است تا برنامه تولید موشک خود را به راه بیاندازد و احتمالا به وابستگی‌اش برای خرید موشک‌های بالستیک خارجی پایان دهد.
همانگونه که دیگر ناظران اشاره کرده‌اند، چین از ایران حمایت لفظی می‌کند و از آمریکا به دلیل ترک برجام انتقاد می‌کند اما این کاملا بدان معنا نیست که پکن در طرف ایران ایستاده است. موضع چین این است که ایران نباید تحت هیچ تحریمی باشد و باید دسترسی به انرژی هسته‌ای داشته باشد اما مخالف اشاعه تسلیحات هسته‌ای نیز است و از نظارت بین‌المللی به عنوان راه‌حلی در خصوص مسئله هسته‌ای حمایت می‌کند.
اخیرا پیشرفتی در بهبود روابط بین چین و ایران به دست آمده اما به‌رغم این امر، شراکت بین دو طرف به دلیل سیاست آمریکا و منافع چین، محدود است.