به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، موسسه چتم هاوس در یادداشت خود به‌قلم «ناتالی سابانادزه» نوشت: روسیه برای دور زدن تحریم‌های غرب و اجتناب از انزوای بین‌المللی، موفقیت قابل‌توجهی در کشورهای جنوب جهانی دارد.
در فوریه 2024، مسکو میزبان اولین مجمع «برای آزادی ملل» با حضور 400 نماینده از 60 کشور بود که هدف آن، گردآوری کشورهای جنوب جهانی علیه «استعمار نو غربی» بود.
مسکو به‌طور فعال برای گسترش بریکس که در حال حاضر ریاست آن را برعهده دارد، لابی کرده و لاوروف را به چندین تور در سراسر جنوب جهانی فرستاده است.
این هفته روسیه میزبان مجمع روسیه و جهان اسلام در کازان است که انتظار می‌رود بیش از 11 هزار نماینده از 79 کشور جهان در آن حضور داشته باشند.
روسیه عملاً از میراث‌هایی مانند شوروی و استعمارزدایی و سنت‌های عدم تعهد بهره برده که نارضایتی عمیق علیه غرب را به منصه ظهور رسانده است.
اما تلاش‌های دیپلماتیک آن فراتر از تلاش برای اجتناب از تحریم‌ها است. دو سال پس از جنگ با اوکراین، روسیه اهداف جنگی خود را جهانی کرده و تمرکز خود را از «نازی‌زدایی» و «نظامی‌زدایی» اوکراین به غرب‌زدایی از نظم جهانی تغییر داده است.
اهداف مسکو نه تنها ایجاد تسلط کامل بر اوکراین و حوزه نفوذ گسترده‌تر، بلکه تجزیه نظم جهانی به مراکز قدرت «تمدنی» و محدود کردن هژمونی آمریکا است
. به گفته پوتین، چندقطبی جدید عادلانه‌تر، تحمل‌کننده تفاوت‌های فرهنگی و ایدئولوژیکی و ظاهراً مبتنی بر برابری حاکمیتی دولت‌ها خواهد بود.
مسکو در جنگ خود با اوکراین، جنوب جهانی را هم به ابزار و هم به صحنه رقابت ژئوپلیتیکی تبدیل کرده است که از نارضایتی‌های دیرینه استعمار و عدم تعادل قدرت بهره می‌گیرد.
روسیه مانند شوروی از «ضد امپریالیسم» به‌عنوان موضوع اصلی تبلیغاتی خود و مبنای ایدئولوژیکی برای تعامل جهانی خود استفاده می‌کند.
بسیاری از کشورها با کمک به روسیه برای دور زدن تحریم‌ها و بهره‌مندی از منافع خود در این فرآیند، از این فرصت برای مقابله با فشار غرب لذت برده‌اند.
غرب با یک چالش سیاسی دوگانه مواجه است: پاسخ به ابزارسازی روسیه از جنوب جهانی در چارچوب جنگ در اوکراین و کاهش شکاف ژئوپلیتیکی حاصل بین خود و جنوب جهانی.
با این حال، مهم است که یک ارزیابی سنجیده از قصد راهبردی روسیه و ظرفیت این کشور برای دستیابی به آن انجام دهیم.
حتی اگر روسیه از شوروی در ارتباط با جنوب جهانی بهره برده، اما شبیه اتحاد جماهیر شوروی نیست و فاقد ایدئولوژی منسجم و قابل صادرات مشابه انترناسیونالیسم کمونیستی است. جاه‌طلبی‌های جهانی آن توسط منابع محدود می‌شود و تأکید آن بر جنگ اطلاعاتی، با ضد استعمار ریاکارانه در هسته آن، مسلماً برای پوشاندن ضعف‌های اساسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این وجود، بی‌احتیاطی است که مشارکت جهانی روسیه را بی‌اهمیت تلقی کنیم یا ظرفیت آن را برای اخلال دست‌کم بگیریم. ذکر دو نکته ضروری است.
نخست اینکه، روسیه اهدافی مشابه اتحاد جماهیر شوروی ندارد. هدف آن هژمونی منطقه‌ای بدون مناقشه است که می‌تواند به بهترین وجه در جهان چندقطبی تضمین شود.
این امر مستلزم تضعیف آمریکا و متحدانش از طریق فشار بر آن‌ها در چندین جهت به‌طور همزمان است.
دوم اینکه، روسیه ممکن است اتحادهای قوی نداشته باشد، اما تنها نیست. هرچه روسیه کم داشته باشد، چین جبران می‌کند.
در نهایت، نباید جذابیت پیشنهاد روسیه برای چندقطبی بودن ظاهری را دست‌کم گرفت.
این نه تنها به‌نفع هند و چین است که خود را هژمون منطقه‌ای می‌بینند، بلکه با منافع قدرت‌های کوچکتری که مایلند اولویت‌های خارجی و داخلی خود را بدون نظارت خارجی دنبال کنند، همخوانی دارد.
در حالی که روسیه به تنهایی ممکن است توانایی به چالش کشیدن نظم جهانی تحت رهبری غرب را نداشته باشد، تهدید اصلی از این ناشی می‌شود که به‌عنوان یک افزایش‌دهنده خطرات عمل می‌کند.
مسکو دشمنان مختلف را قادر می‌سازد و نقاط فشار را افزایش می‌دهد که به‌عنوان یک چالش مشترک با غرب به هم متصل می‌شوند.
متحدان غربی که مشغول ایجاد وحدت داخلی هستند، نتوانسته‌اند همبستگی جهانی را برای آرمان اوکراین حفظ کنند.
آن‌ها به اشتباه معتقد بودند که کشورهای جنوب جهانی به‌سادگی از هدف آشکارا و عادلانه حمایت خواهند کرد.
تلاش دشوارتر و طولانی‌مدت‌تر ایجاد اجماع در مورد اصول اساسی حقوق بین‌الملل و کارکرد چندجانبه‌گرایی برای جنوب جهانی است.
اکثر کشورها، از جمله آن‌هایی که به‌طور مؤثر از روسیه حمایت می‌کنند، به دلیل منافع شخصی آشکار، از پذیرش اکثر موارد نقض اصول تمامیت ارضی و حاکمیت خودداری می‌کنند. تعداد کمی مایلند که تغییر قهرآمیز مرزهای بین‌المللی به رسمیت شناخته‌شده با دلایلی مانند «عدالت تاریخی» به یک سابقه پذیرفته‌شده تبدیل شود.
اقدامات روسیه سیستم گسترده‌تر چندجانبه‌گرایی را بی‌ثبات کرده است. بازسازی یک سیستم چندجانبه فراگیرتر ضروری است، به‌ویژه به این دلیل که می‌تواند به مهار غرایز غارتگرانه قدرت‌های بزرگ خودخوانده کمک کند.