به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، نشریه استراتژیست در مطلب خود به‌قلم «آدام زیوگاس» نوشت: به نظر می‌رسد که قصد ارمنستان برای خروج از سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه متشکل از کشورهای سابق شوروی، فرصتی را برای اتحادیه اروپا، ترکیه و ایران فراهم می‌کند تا نفوذ خود را گسترش دهند و منافع خود را در منطقه دنبال کنند.
با این حال، توانایی آن‌ها برای پر کردن شکاف ناشی از افول نقش روسیه محدود است، زیرا آذربایجان که در جنگ با ارمنستان در سال 2023 پیروز شده، مایل است طبق قوانین خودش بازی کند و بنابراین سه مدعی برای پرکردن شکاف روسیه با محدودیت‌هایی در تلاش‌هایی موازی با یکدیگر روبرو هستند.
اتحادیه اروپا در تلاش است تا بخشی از نزدیکی روابط بین آذربایجان و ارمنستان را در دست خود داشته باشد و مذاکرات بین آن‌ها را میانجیگری کند و امیدوار است اعتبار خود را به‌عنوان یک بازیگر ژئوپلیتیک تثبیت کند.
ترکیه می‌خواهد نفوذ خود را در منطقه حفظ کند و می‌توان فرض کرد که ایران عمدتاً منافع اقتصادی‌اش جهت کاهش اثر تحریم‌های بین‌المللی برایش مهم است.
ارمنستان سرانجام در ژوئن اعلام کرد که قصد دارد از سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به رهبری روسیه خارج شود؛
ارمنستان این کار را تا حدی به این دلیل انجام داد که روسیه از آن در برابر حملات نظامی که آذربایجان با موفقیت منطقه مورد مناقشه قره‌باغ را پس گرفت، حمایت نکرد. عوامل دیگر ناکارآمدی نیروهای حافظ صلح روسیه پس از آتش‌بس و فروش تسلیحات بلاروس، یک عضو سازمان پیمان امنیت جمعی به آذربایجان بود که در اسناد فاش‌شده در ماه ژوئن به دست آمده بود.
برعکس ارمنستان، آذربایجان از زمان تصرف قره‌باغ، دائم پیشرفت کرده است؛ از کسب توافقنامه‌های جدید گاز تا کسب افتخار میزبانی کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل در نوامبر سال جاری و مهم‌تر اینکه کمتر تحت فشار خارجی قرار گرفته است.
چشم‌انداز اصلی اتحادیه اروپا، تلاش برای متعادل کردن سیاست خارجی ارمنستان در برابر نفوذ روسیه بوده است.
ارمنستان با وجود عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، مشابه اتحادیه اروپا به رهبری روسیه، با اتحادیه اروپا مذاکره کرده است. ارمنستان که به نیروهای حافظ صلح روسیه مشکوک بود، حتی از اتحادیه اروپا درخواست کرد که یک مأموریت نظارتی در مرز ارمنستان و آذربایجان مستقر کند.
با این حال، طرد شدن روسیه از سوی ارمنستان به‌عنوان ضامن امنیت منطقه، به‌طور خودکار ظرفیت اتحادیه اروپا برای ارتقای امنیت در منطقه را افزایش نمیدهد و این موضوع به‌تنهایی کافی نیست.
مأموریت نظارتی اتحادیه اروپا یک اقدام موقت و محدود است و به‌طور مداوم توسط روسیه تضعیف می‌شود، روسیه اتحادیه اروپا را متهم به دست‌کاری برنامه توسعه و اصلاحات دموکراتیک می‌کند و همین موضوع اعتبار او را نیز خدشه‌دار می‌کند.
اعتبار اتحادیه اروپا به‌عنوان یک میانجی نیز به دلیل تلاش‌های تهاجمی آذربایجان برای تضعیف فرانسه از طریق دامن زدن به ناآرامی‌های تهدیدآمیز فرانسه تضعیف می‌شود. آذربایجان این موضوعات را یک حمایت مغرضانه از ارمنستان می‌خواند و همین موضوع نیز بر اعتبار اتحادیه اروپا تأثیر می‌گذارد.
اتحادیه اروپا در تلاش برای حمایت از ارمنستان در برابر آذربایجانی که روزافزون قاطع‌تر می‌شود، با یک اقدام متعادل‌کننده ظریف مواجه است.
اما خود اتحادیه اروپا نمی‌تواند برای امتیاز دادن به ارمنستان به‌شدت علیه آذربایجان فشار بیاورد، زیرا کشورهای اروپایی مشتاق واردات گاز طبیعی آذربایجان هستند و می‌خواهند که وابستگی خود را به روسیه کاهش می‌دهند.
سپس ترکیه است که اتحادیه اروپا باید آن را در نظر بگیرد، زیرا خطوط لوله آن گاز طبیعی را از آذربایجان به اروپا منتقل می‌کند. با تضعیف نفوذ روسیه، ترکیه ممکن است ترجیح دهد از اتحادیه اروپا برای تأثیرگذاری بر امور منطقه حمایت نکند.
نقش ترکیه در منطقه به‌وضوح در حمایت نظامی از آذربایجان نمایان شده است. به‌ویژه پهپادهای ترکیه به پیشروی ارتش آذربایجان بر نیروهای ارمنی کمک کردند و تصرف قره‌باغ را تسهیل کردند.
با این حال، حمایت نظامی احتمالاً یک مزیت رو به کاهش است، زیرا آذربایجان به هدف فوری خود یعنی کنترل کامل قره‌باغ دست یافته است.
بنابراین نفوذ ترکیه در منطقه اکنون متکی به همسویی اهداف سیاسی و اقتصادی بین آذربایجان و ترکیه است.
همانطور که اولی قاطعانه‌تر می‌شود، نمی‌توان نفوذ ترکیه را نیز بدیهی تلقی کرد.
ایران بیشترین دلیل را برای نگرانی از یک روسیه تضعیف‌شده دارد. در میان کشورهایی که با از دست دادن روسیه می‌توانند نفوذ منطقه‌ای به دست آورند، ایران ضعیف‌ترین آنان است. این کشور فاقد وزن اقتصادی اتحادیه اروپا و نفوذ تاریخی ترکیه و قدرت همسایگی آذربایجان برای کنترل گاز است.
با این حال، ایران به ثبات مرزهای خود در قفقاز نیاز دارد زیرا به‌دنبال غلبه بر انزوای بین‌المللی و کریدور‌های اقتصادی است.
در واقع، ایران می‌تواند خود را در حال تضعیف ببیند. آذربایجان جسور می‌تواند نفوذ بیشتری در منطقه شمال ایران که آذربایجان نیز نامیده می‌شود و محل سکونت جمعیت آذری است، اعمال کند. در حالی که آذربایجان هنوز تهدید معتبری علیه ایران ابراز نکرده است، اما تهران به‌طور قابل درک از این احتمال نگران است.
اتحادیه اروپا، ترکیه و ایران هر کدام به‌دنبال منافع خود در قفقاز در میان کاهش نفوذ روسیه هستند، اما با این حال، سیر صعودی آذربایجان محدودیت‌های شدیدی بر توانایی آن‌ها برای تأثیرگذاری بر ارمنستان ایجاد می‌کند.
از این سه، ترکیه کمترین محدودیت را دارد.