به‌گزارش مرکزمطالعات سورین، نشریه سمافور در یادداشت خود به‌قلم«جای سولومون» نوشت: در بهار 2014، مقامات ارشد وزارت امور خارجه ایران تلاشی آرام را برای تقویت وجهه و مواضع تهران در مورد مسائل امنیتی جهانی به‌ویژه برنامه هسته‌ای آن، از طریق ایجاد روابط با شبکه‌ای از دانشگاهیان و محققان با نفوذ خارج از کشور آغاز کردند. آن‌ها آن را ابتکار کارشناسان ایران [IEI] نامیدند.
گستره و مقیاس پروژه ابتکار کارشناسان ایران در مخفیگاه بزرگی از مکاتبات و ایمیل‌های دولت ایران که برای اولین بار توسط سمافور و ایران اینترنشنال گزارش شده، ظاهر شده است.
مقاماتی که زیر نظر رئیس‌جمهور میانه‌رو حسن روحانی کار می‌کردند، به خود بابت تأثیر این ابتکار تبریک گفتند: حداقل سه نفر از افرادی که در لیست وزارت امور خارجه بودند.
کمک‌های اصلی رابرت مالی، فرستاده ویژه دولت بایدن در امور ایران، بودند یا شدند. او در ماه ژوئن امسال به‌دنبال تعلیق مجوز امنیتی خود به مرخصی رفت.
این اسناد بینش‌های عمیق و بی‌سابقه‌ای را در مورد تفکر و عملکرد درونی وزارت خارجه ایران در برهه‌ای حساس از دیپلماسی هسته‌ای ارائه می‌کنند.
حتی در شرایطی که تصویر تهران از وقایع توسط سایرین درگیر در ابتکار کارشناسان ایران، اگر نگوییم صراحتاً تکذیب می‌شود، زیر سؤال رفته است.
آن‌ها نشان دادند که ایران چگونه قادر به انجام عملیات‌های نفوذی است که آمریکا انجام می‌دهد و متحدانش در منطقه اغلب رفتار می‌کنند.
این ایمیل‌ها توسط ایران اینترنشنال، یک کانال خبری تلویزیونی فارسی زبان که مقر آن در لندن است که به دلیل تهدیدات دولت ایران برای مدت کوتاهی در واشنگتن مستقر بود، دریافت و ترجمه شده و با سمافور به اشتراک گذاشته شد.
سمافور و ایران اینترنشنال به‌طور مشترک در مورد برخی از جنبه‌های ابتکار کارشناسان ایران گزارش دادند. هر دو سازمان به‌طور مستقل داستان‌های خود را تولید کرده‌اند.
این ارتباطات نشان می‌دهد که دیپلمات‌های روحانی از طریق این شبکه به محافل سیاسی واشنگتن و اروپا به‌ویژه در سال‌های پایانی دولت اوباما دسترسی داشته‌اند.
یکی از دانشگاهیان آلمانی در ابتکار کارشناسان ایران، طبق ایمیل‌ها، پیشنهاد نوشتن مطالبی را برای مقامات تهرانی داده است.
برخی دیگر در مواقعی از کارکنان وزارت خارجه در مورد شرکت در کنفرانس‌ها و جلسات استماع در آمریکا و اسرائیل مشاوره می‌گرفتند.
شرکت‌کنندگان ابتکار کارشناسان ایران نویسندگان پرکار مقالات و تحلیل‌ها بودند و بینش‌هایی را در تلویزیون و توییتر ارائه می‌کردند و مرتباً نیاز به سازش با تهران در مورد موضوع هسته‌ای را مطرح می‌کردند، موضعی همسو با دولت اوباما و روحانی در آن زمان.
در این ایمیل‌ها، ابتکار کارشناسان ایران پس از انتخاب روحانی در سال 2013، زمانی که او به‌دنبال یافتن توافقی با غرب در مورد موضوع هسته‌ای بود، آغاز شد.
بر اساس این ایمیل‌ها، وزارت امور خارجه ایران از طریق اتاق فکر داخلی خود موسسه مطالعات سیاسی و بین‌المللی، با ده عضو اصلی این پروژه ارتباط برقرار کرده است که از طریق آن‌ها قصد دارد طی 18 ماه آینده به صورت تهاجمی ارتباط برقرار کند.
مزیت توافق برجام بین تهران و واشنگتن را که در ماه جولای سال 2015 نهایی شد، تبلیغ کنند.
این ابتکار که ما آن را «ابتکار کارشناسان ایران» می‌نامیم، متشکل از یک گروه 6 تا 10 نفره از ایرانیان برجسته نسل دوم است که با اندیشکده‌ها و مؤسسات آکادمیک پیشرو بین‌المللی، عمدتاً در اروپا و آمریکا، وابستگی دارند.
«سعید خطیب زاده» -دیپلمات ایرانی مقیم برلین- و سخنگوی آینده وزارت امور خارجه، در تاریخ 5 مارس 2014، هم‌زمان با گسترش پروژه به «مصطفی زهرانی» -رئیس اتاق فکر- مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی در تهران، نامه‌ای نوشت.
ارتباط آن‌ها بین انگلیسی و فارسی منحرف شد که توسط ایران اینترنشنال ترجمه و به‌طور مستقل توسط سمافور تأیید شد.
خطیب زاده یک هفته بعد، در تاریخ 11 مارس، دوباره نوشت و گفت که پس از ملاقات با آن‌ها در پراگ، از سوی دو دانشگاهی جوان آریان طباطبایی و دینا اسفندیاری از ابتکار کارشناسان ایران حمایت کرده است.
ما سه نفر توافق کردیم که گروه اصلی ابتکار کارشناسان ایران باشیم.
طباطبایی در حال حاضر به‌عنوان رئیس ستاد دستیار وزیر دفاع در عملیات ویژه در پنتاگون خدمت می‌کند، سمتی که به وزارت دفاع آمریکا نیاز دارد.
مجوز امنیتی دولتی او پیش از این پس از روی کار آمدن دولت بایدن در سال 2021 به‌عنوان دیپلمات در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای مالی ایران فعالیت می‌کرد.
اسفندیاری مشاور ارشد غرب‌آسیا و شمال آفریقا در گروه بحران بین‌المللی است.
ایمیل‌هایی که درباره ابتکار کارشناسان ایران بحث می‌کردند، بخشی از هزاران مکاتبات زهرانی بود که ایران اینترنشنال به دست آورده بود. این موارد شامل کپی پاسپورت، رزومه، دعوت به کنفرانس، بلیت هواپیما و درخواست ویزا می‌باشد.
زهرانی و خطیب زاده، مقامات ایرانی پشت ابتکار کارشناسان ایران در ایمیل‌های داخلی به مافوق خود درباره موفقیت‌های این ابتکار افتخار می‌کردند.
آن‌ها پیگیری کردند که در طول هفته پس از توافق برجام بین تهران و قدرت‌های جهانی در 2 آوریل 2015 در لوزان، سوئیس، دانشگاهیان در ابتکار کارشناسان ایران چند بار در رسانه‌ها نوشتند یا مورد استناد قرار گرفتند.
خطیب زاده به فارسی نوشت: در پی گفتگوی تلفنی ما، تنها تعدادی از مهم‌ترین آثاری را که دوستانمان در هفته پس از توافق چارچوب لوزان منتشر کردند، برای بررسی شما در اینجا پیوست کردم. ما دائماً در تماس بودیم و شبانه‌روز به‌شدت کار می‌کردیم.