به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، نشریه فارن پالیسی در یادداشت تازه خود به‌قلم «الکس اسمیت» نوشت: اوکراین با داشتن حاصلخیزترین زمینهای روی زمین، قرنهاست که به عنوان منبع درآمد اروپا شناخته میشود. صادرات کشاورزی این کشور از جمله غلات، روغنهای گیاهی و مجموعهای از سایر محصولات، برای تغذیه جمعیت از آفریقا گرفته تا آسیا بسیار حائز اهمیت است. بخش قابل‌توجهی از پربارترین زمینهای کشاورزی اوکراین در مناطق شرقی این کشور واقع شده است، دقیقاً همان مناطقی که در برابر حمله احتمالی روسیه آسیب‌پذیرتر هستند. در حالی که نشانه‌هایی از جنگ در امتداد مرزهای اوکراین پدیدار میشوند، یکی از نگرانیهایی که نسبتاً مورد توجه قرار نگرفته این است که در صورت حمله روسیه چه اتفاقی برای این مناطق و کشورهای سراسر جهان که برای غذا به اوکراین وابسته هستند، میافتد.
اوکراین بزرگترین صادرکننده ذرت و جو است، اما این گندم این کشور است که بیشترین تأثیر را بر امنیت غذایی در سراسر جهان دارد. در سال 2020، اوکراین حدود 18 میلیون تن گندم از مجموع برداشت 24 میلیون تنی خود را صادر کرد که این کشور را به پنجمین صادرکننده بزرگ جهان تبدیل کرد. چین و اتحادیه اروپا مشتریان اوکراین هستند. طبق دادههای سازمان خواربار و کشاورزی، حدود نیمی از کل گندم مصرف شده در لبنان در سال 2020 از اوکراین وارد شده است. لبنان به شدت به گندم اوکراین وابسته است.
از 14 کشوری که بیش از 10 درصد از مصرف گندم خود را به واردات اوکراین متکی هستند، در حال حاضر، تعداد قابل‌توجهی با ناامنی غذایی ناشی از بی‌ثباتی سیاسی مداوم روبرو هستند. برای مثال، یمن و لیبی به ترتیب 22 و 43 درصد از کل گندم مصرفی خود را از اوکراین وارد میکنند. مصر، بزرگترین مصرف‌کننده گندم اوکراین، در سال 2020 بیش از 3 میلیون تن یعنی حدود 14 درصد از کل گندم خود را از این کشور وارد کرد. بر اساس دادههای فائو، اوکراین همچنین 28 درصد گندم مالزی، 28 درصد گندم اندونزی و 21 درصد گندم بنگلادش را در سال 2020 تامین کرده است.
متأسفانه، بخش بزرگی از تولید گندم این کشور از شرق اوکراین از جمله خارکیف، دنیپروپتروفسک، زاپروژیا و استان‌های خرسون، درست در غرب دونتسک و لوهانسک، که در حال حاضر تا حدی توسط نیروهای تحت حمایت روسیه اشغال شده‌اند، تامین میشود.
اگر حمله احتمالی به اوکراین به غصب این زمینها یعنی جایی که جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه قبلاً جمهوری‌های خود را ایجاد کرده‌اند، منجر شود، میتواند به معنای کاهش شدید تولید و صادرات گندم باشد، زیرا کشاورزان از جنگ و ویرانی فرار میکنند، تجهیزات از بین می‌رود و اقتصاد منطقه فلج میشود. اگر شرایط در بخش‌های شرقی اوکراین تحت کنترل روسیه باشد، بی‌ثباتی ممکن است در منطقه وجود داشته باشد و تولید را بسیار فراتر از تهاجم اولیه تحت تأثیر قرار دهد.
قیمت‌های جهانی مواد غذایی در حال حاضر همراه با سایر کالاها رو به افزایش است و هرگونه اختلال در بازار، شوکهای بیشتر قیمتی را به همراه دارد. ناامنی غذایی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه که برای امرار معاش به اوکراین وابسته هستند، تشدید خواهد شد. در کشورهای بی‌ثبات سیاسی مانند لیبی، یمن و لبنان، شوکهای اضافی قیمت مواد غذایی و گرسنگی میتواند به راحتی وضعیت را بدتر کند. در بسیاری از کشورهای دیگر نیز افزایش قیمتها و ناامنی غذایی میتواند به درگیری دامن بزند، تنشهای قومی را تشدید و دولتها را بی‌ثبات کند و باعث سرایت خشونت به مرزها شود.
این سناریوها را نباید ساده انگاشت. اخیراً کافی است به قزاقستان نگاهی بیندازیم تا ببینیم افزایش قیمت یک کالای اصلی مثل سوخت چقدر میتواند منجر به اعتراضات، خشونت و مداخله نظامی روسیه شود. مداخله روسیه در کشاورزی اوکراین چیز جدیدی نیست. قحطی هولناکی که توسط سیاستهای شوروی در اوکراین در دهه 1930 به وجود آمد، که به هولودومور (قحطی بزرگ اوکراین) معروف است و بسیاری از مورخان آن را نسل‌کشی میدانند، بین 4 تا 7 میلیون اوکراینی را کشت.