به‌گزارش مرکز مطالعات سورین، «وینتروپ راجرز» یادداشتی در موسسه خاورمیانه در دو بخش منتشر کردکه در بخش اول آن آمده است: سیاست در منطقه کردستان عراق حول دو حزب قدرتمند حاکم، یعنی حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان می‌چرخد.
این دو حزب نفوذ قابل‌توجهی بر اداره نهادهای دولتی، اقتصاد و رسانه‌ها دارند.
ده‌ها هزار پیشمرگه و نیروهای امنیتی تحت امر آن‌ها هستند و صدها هزار کارمند دولت نیز بخشی از شبکه‌های حمایتی آن‌ها به شمار می‌روند.
با وجود این مزایا، این احزاب نزد بخش گسترده‌ای از مردم به‌شدت محبوبیت ندارند و آن‌ها را فاسد، ناکارآمد و سرکوب‌گر می‌دانند.
بر اساس نظرسنجی «بارومتر عربی» که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، ۶۳ درصد از پاسخ‌دهندگان در منطقه کردستان، «به هیچ وجه» به دولت این منطقه اعتماد نداشتند.
احزاب سیاسی دیگر که به‌طور کلی به‌عنوان مخالف شناخته می‌شوند، خود را جایگزینی برای حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی آن معرفی می‌کنند، اما این احزاب سازماندهی ضعیفی دارند، دچار تفرقه هستند و تا حد زیادی قادر نیستند از نارضایتی‌های مردم نسبت به شیوه حکمرانی استفاده کنند.
در حال حاضر، آن‌ها جایگزین مناسبی برای احزاب حاکم به شمار نمی‌روند.
این ضعف ناشی از محدودیت‌هایی است که فرهنگ و ساختار سیاسی منطقه کردستان اعمال می‌کند، همچنین این امر به دلیل چهره‌های نامطلوب احزاب مخالف فعلی است.
در نتیجه، رأی‌دهندگانی که از حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان ناامید شده‌اند، با حمایت از مخالفان، چیز زیادی به‌دست نمی‌آورند؛ بلکه ممکن است چیزهای زیادی را از دست بدهند.
به همین دلیل، بسیاری از مردم به‌طور کلی از مشارکت در انتخابات سیاسی صرف نظر می‌کنند.
با وجود این، گروه‌های مخالف بخش وسوسه‌انگیزی از چشم‌انداز سیاسی منطقه کردستان را تشکیل می‌دهند.
پویایی و پتانسیل آن‌ها برای درک جامع از سیاست کُردهای عراقی حیاتی است. این تحلیل به بررسی برخی از گروه‌های اصلی مخالف و توضیح جایگاه و چشم‌انداز هر گروه در انتخابات آتی منطقه‌ای که در ابتدا قرار بود در ماه اکتبر ۲۰۲۲ برگزار شود اما به‌طور مکرر به تعویق افتاد، خواهد پرداخت.
در حال حاضر انتظار می‌رود این انتخابات در فصل پاییز برگزار شود.
مخالفان در مجموع با سه چالش اصلی روبه‌رو هستند. اول، شبکه‌های حمایتی و کنترل حزبی بر نیروهای امنیتی و دولت به‌طور کلی، قدرت احزاب حاکم را تقویت می‌کند و به آن‌ها برتری قاطعی نسبت به مخالفان می‌دهد.
دوم، احزاب مخالف فعلی نتوانسته‌اند به‌عنوان جبهه‌ای واحد متحد شوند و در نتیجه، برای جلب حمایت‌کنندگان با یکدیگر رقابت می‌کنند که این امر تأثیر آن‌ها را کم می‌کند.
سوم، عدم توانایی مخالفان در ارائه چشم‌اندازی استراتژیک، باعث ایجاد اعتماد نمی‌شود. علاوه بر این، رأی‌دهندگان از شکست جنبش گوران درس گرفته‌اند و نسبت به جانشینان آن محتاط هستند.
نقشه احزاب مخالف
در مجموع، مخالفان را می‌توان به پنج گروه تقسیم کرد: ۱) جنبش گوران، ۲) جنبش نسل جدید، ۳) احزاب اسلام‌گرا، ۴) احزاب تازه‌تأسیس و شخصیت‌محور و ۵) رأی‌دهندگان و فعالانی که از سیاست‌های انتخاباتی دلسرد شده‌اند، اما همچنان در مقابل احزاب حاکم ایستادگی می‌کنند.
جنبش گوران
بعد از سال ۲۰۰۳، مهم‌ترین حزب مخالف در کردستان عراق، جنبش تغییر یا همان گوران است.
نوشیروان مصطفی که برای دهه‌ها یکی از چهره‌های اصلی حزب دموکرات کردستان بود، در سال ۲۰۰۹ این حزب را تأسیس کرد.
هدف صریح گوران، برچیدن انحصار قدرت توسط حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان و ایجاد تغییرات اساسی در قانون اساسی برای تبدیل‌شدن به یک حکومت پارلمانی در کردستان عراق بود، برخلاف سیستم ریاست‌جمهوری مورد علاقه حزب دموکرات کردستان.
گوران همچنین وعده مبارزه با فساد، وحدت و دورکردن نیروهای پیشمرگه و امنیتی از گرایش‌های سیاسی را داد.
حزب تازه‌تأسیس، امید اصلاحات را برای بسیاری از مردم زنده کرد. این حزب به‌سرعت مورد توجه مردم در سراسر منطقه قرار گرفت، به‌طوری که حمایت از آن در شهر سلیمانیه متمرکز شد.
چند ماه پس از تأسیس، در انتخابات مجلس منطقه‌ای در ماه جولای ۲۰۰۹ شرکت کرد.
در حالی که حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان -که در یک فهرست مشترک شرکت کرده بودند- به ترتیب ۳۰ و ۲۹ کرسی از مجموع ۱۱۱ کرسی را به‌دست آوردند، گوران با یک کارزار قابل‌توجه موفق به کسب ۲۵ کرسی شد.
این امر به آن‌ها جایگاه مهمی برای پیگیری برنامه‌هایشان داد، حتی اگر در پارلمان کردستان توسط اکثریت احزاب دوگانه قابل رد شدن بود.
در ادامه، گوران به دلیل عدم همراهی نزدیک با معترضان ضد فساد در تظاهرات چند ماهه سال ۲۰۱۱ مورد انتقاد قرار گرفت، اما همچنان پیش از انتخابات ۲۰۱۳، وجهه یک حزب نوظهور را حفظ کرد.
در آن انتخابات، این جنبش به دومین حزب بزرگ در پارلمان تبدیل شد: حزب دموکرات کردستان ۳۸ کرسی، گوران ۲۴ کرسی و اتحادیه میهنی کردستان با ۱۸ کرسی به جایگاه سوم نزول کرد.
این موفقیت به طرز متناقضی، مشکل بزرگی برای گوران ایجاد کرد که تا به امروز گریبان‌گیر این حزب است.
گوران تصمیم گرفت موضع مخالف خود را کنار بگذارد و با حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان وارد دولت شود. سخنگویی پارلمان کردستان را بر عهده گرفت و وزیرانی را به کابینه هشتم معرفی کرد.
بخشی از این تصمیم برای به‌دست‌گرفتن کنترل وزارت پیشمرگه و کار بر روی یکی از اهداف اصلی سیاسی خود گرفته شد.
در نهایت، گوران در رسیدن به دستاوردهای ملموس ناکام ماند و در سال ۲۰۱۵ به دلیل اختلاف شدید با حزب دموکرات کردستان بر سر تمدید ریاست مسعود بارزانی، از کابینه خارج شد.
از این نقطه به بعد، گوران شروع به ازدست‌دادن قدرت خود کرد و تنها توانست ۱۲ کرسی را در انتخابات ۲۰۱۸ پارلمان کردستان به‌دست آورد و مجدداً با حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان وارد دولت شد.
هوادارانش احساس کردند که این حزب به سیستمی که قصد برچیدن آن را داشت، جذب شده است. در انتخابات سال ۲۰۲۱ پارلمان عراق، گوران در سطح فدرال به‌طور کامل حذف شد.
در حال حاضر، حزب درگیر اختلافات داخلی و مناقشات بر سر ساختار رهبری آن است.
بسیاری از مقامات منتخب، حزب را ترک کرده و به گروه‌های جدید مخالف پیوسته‌اند. به نظر می‌رسد در انتخابات بعدی، گوران به یک نیروی کاملا ضعیف تبدیل شده باشد.
میزان ناامیدی این اتفاق برای جنبش‌های مخالف در کردستان عراق، غیرقابل اغراق است.
مسیر نزولی گوران، امیدهای بسیاری از رأی‌دهندگان را بر باد داد و زخم‌های عمیقی بر جای گذاشت که نه‌تنها به خود حزب، بلکه به همه گروه‌های مخالف دیگر نیز آسیب رساند.
به نظر اکثر مردم، اگر گوران با رهبری منحصر به فرد و حمایت گسترده خود نتوانست به اهدافش دست یابد، پس گروه‌های دیگر نیز شانسی برای موفقیت در جایی که گوران شکست خورده، ندارند.